وجود ذهنی

یکی از مسائل مربوط به «علم و معلوم» که شایسته است سرآمد و مهمترین آنها به شمار آید مسألهای است که در فلسفه اسلامی به نام «وجود ذهنی» معروف شده است. این مسأله مربوط است به حقیقت علم و ادراک و اینکه این حالت نفسانی که نام آن را «علم» و «ادراک» گذاشتهایم وجودش چه نوع وجودی است و رابطه عمیق و مخصوص وی با شئ خارجی که آن را «معلوم» و «ادراک شده» مینامیم چیست؟

در میان حالات نفسانی زیادی که در ما هست از قبیل میل و اراده و لذت و الم و ترس و جرأت، حالت خاصی هست به نام «علم» یا «آگاهی» یا «دریافت» (ادراک). ما به موجب این حالت به وجود خودمان و هم به وجود یک سلسله امور دیگر که از وجود ما بیرونند آگاهیم. در اینجا مسائل زیادی ممکن است طرح شود از قبیل اینکه این آگاهیها و دریافتها چند نوع است؟ و یا اینکه رابطه این حالت با شخص ادراک کننده چه رابطهای است؟ و یا اینکه علت آگاهی ما به خود ما و علت آگاهی ما به اشیاء بیرون از وجود ما چیست؟