مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج 1، ص: 471

علل گرایش به مادّیگری

ماتریالیسم

موضوع بحث، علل گرایش به مادّیگری (ماتریالیسم) است. اوّل باید مادّیگری (ماتریالیسم) را که موضوع بحث امروز ماست، از نظر اصطلاح متداول فعلی تعریف کنیم و حدود آن را بیان نماییم، سپس وارد بحث شویم.

واژه ماتریالیسم استعمالات مختلفی دارد که همه آنها- اکنون که درباره علل گرایش به ماتریالیسم بحث میکنیم- نمیتواند موضوع بحث ما باشد. مثلًا گاهی ماتریالیسم میگویند و مراد مکتب اصالت مادّه است، امّا به این معنی که مادّه یک امر اصیل و یک امر واقعی در جهان هستی است، نه یک امر فرضی و ذهنی و نمایشی و ساخته ذهن؛ در مقابل ایدهآلیسم که منکر واقعیت مادّه است و آن را مخلوق ذهن بشر میداند. اگر ماتریالیسم را به این معنی بگیریم باید همه الهیون را- چه مسلمان و چه غیر مسلمان- ماتریالیست بخوانیم، زیرا اینها همه مادّه را که واقعیتی است در بستر زمان و مکان، و حقیقتی است متغیر و متحوّل و متکامل و محسوس و ملموس، امری عینی و ماورای ذهنی و ذی اثر میدانند. مادّی بودن و ماتریالیست بودن به این معنی با مسأله خدا و توحید منافاتی ندارد، بلکه عالم مادّه و طبیعت به عنوان یک واحد «کار» و یک واحد «مصنوع»، بهترین وسیله برای شناسایی خداوند است. اراده حکیمانه خداوند در جریان همین تحوّلات مادّی کشف میشود. قرآن کریم پدیدههای مادّی را