«راستی از اللّه چه میفهمیم؟ جز تکامل مطلق؟ جز آفرینش با همه ابعادش؟ و بالاخره جهان با حرکت تکاملیاش به سوی یک بینهایت بزرگ؟»

آیا اللّه در منطق قرآن یعنی تکامل مطلق؟ تکامل، حرکت به پیش است و خداوند، کمال و کامل مطلق است. فرق است میان کمال و تکامل. مادّی مسلکان تکامل مطلق را میپذیرند، کمال مطلق را نمیپذیرند. اختلاف مادّی با الهی بر سر کمال مطلق است که هیچ حالت منتظره و نیستی و کاستی و حرکت ندارد، نه بر سر تکامل مطلق.

آیا اللّه یعنی آفرینش با همه ابعادش، یا اینکه اللّه یعنی آفریننده همه آفرینش با همه ابعادش؟ آیا اللّه یعنی جهان با حرکت تکاملیاش به سوی بینهایت بزرگ، یا اللّه آن بینهایت بزرگی است که جهان از او سر زده و به سوی او در حرکت و صیرورت است (الا الی اللّه المصیر)؟

اللّه به معنی تکامل مطلق، به معنی آفرینش با همه ابعادش، به معنی جهان با حرکت تکاملیاش به سوی بینهایت بزرگ، چیزی است که هر بیاللّهی هم او را میپذیرد. شما اگر از فویرباخ و مارکس و انگلس و لنین و استالین هم بپرسید، به چنین اللّهی اعتراف دارند.

خلاصه در این تفسیر همه نامها مذهبی است و ابتدا جلب توجّه میکند از قبیل اللّه، توحید، نبوّت، وحی، ملک، آخرت، بهشت، دوزخ، روح، نعیم، عذاب، توکل، صبر، تکامل، انقلاب ... امّا همینکه به عمق و ژرفای برداشتها وارد میشویم، همه از نظر ناپدید میشوند و به جای اینها معانی و مفاهیم دیگری جایگزین میگردند و جز لفظ چیزی باقی نمیماند.

عجیب این است که ادّعا میشود که ما میخواهیم فرهنگ اسلامی را فرهنگی انقلابی کنیم. شگفتا! آیا انقلابی بودن و یا به نظر شما انقلابی شدن فرهنگ اسلامی در گرو این است که محتوای معنوی آن را از آن بگیریم و محتوای مادّی جایگزین آن سازیم؟! آیا انقلاب منحصر به انقلاب شکم و انقلاب ناشی از محرومیت و موضع طبقاتی است؟ آیا پیغمبر اسلام انقلاب سر و انقلاب روح و قلب برپا نکرد؟ آیا این گونه برداشت از انقلاب، دانسته یا ندانسته، تبلیغ به سود ماتریالیسم نیست که تنها با برداشتهای ماتریالیستی و توجیه مادّی تاریخ و جامعه و بالاخره با ماتریالیسم