سودت.

در اینکه این حدیث در مقام بیان حکم است یا در مقام بیان اثری که طبعاً در نگاه هست اختلاف نظر است. برخی مانند محقق صاحب شرایع و علامه حلی گفتهاند این حدیث متعرّض حکم نظر است. مفاد حدیث این است که نگاه اول جایز است و نگاه دوم حرام. بعضی دیگر گفتهاند مقصود این است که نگاه عمدی مطلقاً حرام است. نگاه اول از آن نظر جایز است که عمدی نیست.

ولی حقیقت این است که این حدیث در مقام توصیه ترک نظر شهوانی و تلذّذی است که قطعاً حرام است و از محل بحث خارج است. این حدیث میخواهد این مطلب را بگوید که انسان چشمش به زنی میافتد و احیاناً خوشش میآید میخواهد بار دوم نگاه کند و لذت ببرد. نوبت اول چون تلذذ غیرعمدی است مانعی ندارد، اما نوبت دوم چون به قصد تلذذ است جایز نیست.

د. امام صادق فرمود: «النَّظَرُ سَهْمٌ مِنْ سِهامِ ابْلیسَ مَسْمومٌ وَ کمْ نَظْرَةٍ اوْرَثَتْ حَسْرَةً طَویلَةً» [1] یعنی نگاه کردن تیری است زهرآلود از ناحیه شیطان. چه بسیارند نگاههایی که بعدها حسرتها و تأسفهای طولانی به دنبال خود آوردهاند.

در حدیث دیگر آمده است: «زِنَا الْعَینَینِ النَّظَرُ» [2] یعنی زنای دو چشم نگاه است.

این دو حدیث نیز ناظر به نگاههای شهوت آلود است، و ممکن است توصیه اخلاقی باشد به احتیاط.