عجیبی کرده؛ گفته است حرکت یعنی «غیریت». غیریت یعنی چه؟ این کلمه خیلی رسا نیست و بعد ایراد بوعلی بر فیثاغورس را نقل میکنیم. مسلّماً مطلق غیریت مقصود فیثاغورس نیست و الّا اگر میگوییم «زید غیر از عمرو است» آیا غیریت زید از عمرو حرکت است و زید از آن جهت که غیر از عمرو است متحرک است؟ قطعاً اینطور نیست. پس مقصود فیثاغورس از این جمله که گفته است «حرکت غیریت است» غیریت شیء با خودش است؛ غیریت شیء، خودش با خودش، که اگر ما بخواهیم آن را توجیه صحیح بکنیم معنایش این است که شیء به حالی باشد که حالت شیء در یک آن، مغایر باشد با حالت شیء در آنِ قبل. وقتی اینطور در نظر بگیریم، تعریف فیثاغورس به قول مرحوم آخوند به تعریف افلاطون خیلی نزدیک میشود که میگفت حرکت عبارت است از خروج شیء از یکسانی در دو حال و در دو زمان. فیثاغورس هم میگوید حرکت عبارت است از غیریت و در واقع مغایرت شیء، خودش با خودش در دو آن؛ در یک زمان که شیء را در نظر بگیریم، در آنی از این زمان و آنِ دیگری از این زمان خودش غیر از خودش است.

این تعریف را قدمایی مثل بوعلی سینا خیلی تزییف و تضعیف کردهاند ولی باز همین تعریف فیثاغورس نظیر تعریفی که از خارج، از هراکلیت نقل کردیم امروزه در فلسفههای جدید احیا شده است.

این غیریت را ما معمولًا با تعبیر دیگری بیان میکنیم، میگوییم «تغیر» و تغیر یعنی غیریت پذیرفتن. کلمه تغییر یا تغیر را ما در مورد هر حرکتی به کار میبریم.

مثلًا میگوییم «العالم متغیر» یعنی عالم غیریت را میپذیرد. چه غیریتی را میپذیرد؟ غیریت خود با خود. خودش در یک آن غیر از خودش در آنِ دیگر است.

حرکت و دو اصل تناقض و هو هویت

بعضی به همین جهت در باب حرکت به این مطلب چسبیدهاند و گفتهاند که پس حرکت ملازم است با غیریت چون حرکت یعنی تغیر، و تغیر یعنی اینکه شیء در دو آن، خودش غیر از خودش باشد. اگر ما حرکت را عبارت از همین بدانیم پس آنجا که حرکت هست عینیت وجود ندارد، که در اصول فلسفه هم ما این را بحث کردهایم.

عینیت یعنی چه؟