جلسه سیزدهم

بسم اللَّه الرحمن الرحیم. «و إما ثانیاً فلأنّ العلل یجب ان تتناهی و ذلک ...» [1].

گفتیم که برای اثبات محرک اول به تعبیری و محرک عقلی به تعبیر دوم و بلکه ماوراء الطبیعه به تعبیری دیگر از راه حرکت، نیازمند به مقدماتی هستیم. یکی از آن مقدمات امتناع تسلسل علل غیرمتناهی است.

شرایط امتناع امور غیر متناهی

بحث غیرمتناهی از آن بحثهایی است که احیاناً و بلکه خیلی مورد اشتباه واقع میشود. آیا از نظر فلسفه وجود امور غیرمتناهی محال است؟ همیشه موجود باید متناهی باشد؟ نه، صرف وجود امور غیرمتناهی، برهانی بر امتناعش نیست بلکه برهان بر اثباتش است.

غیرمتناهی دو حالت دارد: یک وقت هیچ نحو ترتبی میان امور غیرمتناهی نیست مثل همان مطلبی که بعضی از حکما گفتهاند که نفوس غیرمتناهی است. اگر ما نفوس غیرمتناهی داشته باشیم میان آنها تقدم و تأخری و نظامی وجود ندارد و برهانی هم بر امتناعش نداریم. ولی یک وقت هست که میان امور غیرمتناهی، ترتب هم هست، حال یا