آیندۀ انقلاب اسلامی ایران، ص : 1 92

رسالت حضرت رضا علیه السلام

مأمون خودش شخصا یک مرد دانشمند است. در میان طبقه خودش یعنی طبقه خلفا و سلاطین (البته اگر خلفا میگویم حضرت امیر را وارد نکنید) شاید در دنیا بینظیر باشد. فقط یکی از امپراطورهای روم به نام اپکتیتوس است که میگویند در عین این که یک امپراطور و پادشاه بود مرد دانشمند و فیلسوفی بود. البته اشخاص تحصیلکرده در میان این طبقه بودهاند ولی مرد عالم و دانشمند در حد مأمون اگر در تاریخ بشر وجود داشته باشد شاید یکی دو نفر باشند. اصلا مغز او مغز علمی و فکری بود. خودش با علمای مختلف مباحثه میکرد و حسابی اینها را درهم میکوبید. اگر کتاب قاضی زنگزوری- که یک قاضی اهل ترکیه است- راجع به امامت به نام تشریح و محاکمه در تاریخ آل محمد را که سالها پیش منتشر شد و به فارسی ترجمه و چاپ شده است مطالعه کنید (قسمتهایی که مباحثات مأمون است و از کتاب عِقد الفرید ابن عبد ربّه نقل کرده) میبینید این مرد در دفاع از امامت و در اثبات امامت علی بن ابیطالب و در ردّ نظریه اهل تسنن چقدر استاد بوده! اینها را شیعه نقل نکرده، خود اهل تسنن نقل کردهاند. آنچنان علمای اهل تسنن را محکوم و مجاب میکرد که نمیتوانستند دم بزنند. چون خودش مرد عالمی بود خوشش میآمد که در مجلس مناظره و مباحثه علمای ادیان و مذاهب شرکت کند و میکرد، و میدانیم در وقتی که حضرت رضا سلام اللَّه علیه ولیعهد مأمون بودند از حضرت هم خواهش میکرد، حضرت میآمدند و دوست داشت که حضرت با علمای مذاهب و ادیان مباحثه کنند، که آن مباحثات هست. حضرت با دهریون و مادیون مباحثه کردهاند، با صابئیها مباحثه کردهاند، با زردشتیها مباحثه کردهاند، با مسیحیها، با یهودیها، با همه فرقهها مباحثه کردهاند. آنها را دعوت میکرد، از بینالطلوعین، هنوز هوا تاریک بود، همه علمای مذاهب میرفتند در مجمعی که داشت. نماز صبحرا که میخواندند و مثلا صبحانهای میخوردند مسئله مباحثه مطرح میشد، یک مباحثه منظم، خودش هم مجلس را اداره میکرد: آقای مادی و ماتریالیست تو هر حرفی که داری آزادانه بگو، هرچه میخواهد دل تنگت بگو.