لطافتشان آگاه نیستید، و خبیر است به همان اشیائی که به لطف خودش و به لطافت خودش آنها را خلق کرده است؛ یعنی این مقدار مخلوقاتی که شما سراغ دارید، گذشته از اینکه آنها را میداند، آنقدر مخلوقاتی دارد که شما از وجود آنها هم آگاه نیستید و او به آن مخلوقات هم آگاه است.

هُوَ الَّذی جَعَلَ لَکمُ الْارْضَ ذَلولًا فَامْشوا فی مَناکبِها وَ کلوا مِنْ رِزْقِهِ وَ الَیهِ النُّشورُ. در این آیه، در آنِ واحد، هم توحید را ذکر کرده است، هم معاد را و هم تکلیف و وظیفه انسان را. اوست آن کس، آن ذاتی که زمین را برای شما ذلول و رام قرار داد.«فَامْشوا فی مَناکبِها»معنی «ذَلول»

قرآن کریم در این آیه کلمهای به کار برده است که قدما در درک لطفش تا حد زیادی عاجز بودند. «ذلول» در اصل لغت عرب به معنی شتر رام است (حیوان رام؛ مخصوصاً درباره شتر زیاد گفته میشود). ذلول من، یعنی حیوان رام من. البته کلمه «ذلول» که به معنی رام است گو اینکه در اصل به معنای شتر رام است، ولی این کلمه را در غیر مورد شتر هم به کار بردن و معنای مطلق یک شیء رام را قصد کردن مانعی ندارد. اما در اینجا قرینهای هست که نشان میدهد تشبیه بیش از این حرفهاست.

میفرماید: زمین را برای شما ذلول قرار داد. معلوم میشود تشبیه به همان خود ذلول و به همان حیوان است که میگوید:«فَامْشوا فی مَناکبِها». «منکب» آن قسمت از روی شانه انسان و حیوان را میگویند که استخوان دست و بازو با پشت متصل میشود.

این است که در فقه مثلًا