تاریخچه منافقین مدینه و شأن نزول این سوره

عبداللَّه بن ابی و اصحابش که ما اینها را «گروه منافقین مدینه» اصطلاح میکنیم تظاهر به اسلام میکردند ولی در باطن مسلمان نبودند، این امر را مخفی میکردند، فوقالعاده هم مخفی میکردند، قرآن بود که آشکار کرد نه اینکه آشکار هم بود، چون اینها در جماعت مسلمین شرکت میکردند، از مال خودشان به عنوان زکات در بودجهها و در جنگها کمک میکردند و حتی در جنگها شرکت میکردند؛ فقط در جاهایی که فکر میکردند ضربهشان مؤثر است خودشان را نشان دادند. یکی در احد بود که کفار قریش [به سوی مدینه] آمده بودند و قدرتشان هم خیلی زیاد بود و اینها حس کردند جای این است که میشود اسلام را حسابی کوبید، ثلث جمعیت از اتباع همین عبداللَّه بن ابی به یک بهانه کوچکی یکمرتبه برگشت، انشعاب کرد و آمد به مدینه.

مورد دیگر قصه غزوه بنیالمصطلق است. بنیالمصطلق گروهی مشرک بودند.

به پیغمبر اکرم خبر رسید که اینها دارند جمعیت جمع میکنند و عن قریبٍ به مدینه حمله میکنند. پیغمبر اکرم پیشاپیش حرکت کرد و با اصحاب خودشان رفتند و با اینها جنگیدند و اینها را بکلی شکست دادند و وضع آنها بکلی از بین رفت. آنجا چاه آبی بود به نام مُرَیصیع. در عربستان که آب کم پیدا میشود، محلی که اتراق میکنند باید جایی باشد که آب باشد. از آن چاه آب میکشیدند، هوا هم خیلی گرم بود، پیغمبر اکرم در یک جایی که سایه درختی بود استراحت کرده بودند، هر کسی یک جایی رفته بود. عمر یک نوکر مانندی داشت به نام جحجاح که چون عمر از مهاجرین بود این هم قهراً وابسته به مهاجرین میشد، یک مرد دیگری هم از انصار در همین ردیف آدمها، دو نفری آمده بودند سر چاه آب بردارند، نوبت را رعایت نکردند، حالا کدام یک