تفسیر حکیمانه

بعضی این آیات را حکیمانه تفسیر کردهاند و گفتهاند مقصود قرآن از این که میگوید هر چیزی خدا را تسبیح و حمد میکند، تسبیح «تکوینی» و به «زبان حال» است. ما یک «زبان حال» داریم و یک «زبان قال». زبان حال این است که یک موجودی- مثلًا یک انسان- حالتی پیدا میکند که با این که دهانش بسته است اما وضعش دارد با آدم حرف میزند. مثلًا شما و دوستتان در خیابان ایستادهاید و با همدیگر صحبت میکنید. یک وقت شخص مفلوکی با یک قیافه ژندهای میآید در مقابل شما دو نفر میایستد و گردنش را کج میکند. حالتش نشان میدهد که [میگوید] من نیازمندم، به من کمک کنید. این را «زبان حال» میگویند. ولی یک وقت کسی میآید به زبان میآورد که کمکی به من بکنید. این میشود «زبان قال». بنابراین خیلی اوقات حالت بیرون انسان از ضمیر انسان خبر میدهد، چنان که میگویند «رنگ رخسار خبر میدهد از سرّ ضمیر». چگونه خبر میدهد؟ حرف که نمیزند، دلالت میکند. انسان خیلی حرفها را به زبان بیزبانی میزند. شاید افراد انسان با یکدیگر که برخورد میکنند، بیش از مقداری که با زبان ظاهر با هم حرف میزنند، به زبان بیزبانی با همدیگر حرف میزنند و خودشان را به یکدیگر معرفی میکنند.

من در کتاب مسئله حجاب نوشتهام که بعضی از لباسها و بعضی از ژستها زباندار است. آدمی که وقتی راه میرود بادی به غبغب میاندازد، صدایش را کلفت میکند و پایش را محکم به زمین میکوبد، در واقع میخواهد به دیگران بگوید: دور باش، کور باش، از من بترس. همچنین یک زن دو جور لباس میپوشد: یک وقت طوری لباس میپوشد و در خیابانها راه میرود که خود وضعش داد میزند و میگوید که من عفیفم،