سه مَثل برای عمل کافران

این آیه راجع به عمل اهل ایمان بود. اما راجع به عمل کافران (آنها که مؤمن نیستند و چنین نیست که مؤمن نیستند و قاصرند، بلکه مؤمن نیستند و مقصّر و معاندند) قرآن برای آنها سه مثل ذکر کرده است که دو مثل آن در اینجا آمده است و هریک از این سه مثل یک مطلب اساسی را بیان میکند. گاهی میگوید اعمال اینها در حکم تلّی از خاکستر است که در روزی که تندباد شدیدی میوزد، هر ذره آن را یک جا میبرد، که به این مضمون آیات دیگری هم هست، البته نه به صورت مثال: وَ قَدِمْنا الی ما عَمِلوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثوراً [1].

پس گاهی به این صورت میگوید که عمل کافران، یک چیزی هست- نه این که چیزی نیست- ولی یک باد میآید و آن را پراکنده میکند و هر ذرهاش را به جایی میبرد و نیست و نابود میکند.

مثل دیگری که برای اعمال کافران ذکر کرده مَثل سراب است. در بیابانها و بالخصوص بیابانهای شنزار، خیلی اوقات به هنگام تابیدن آفتاب، انسان از دور نگاه میکند و خیال میکند یک دریاست که در آن، آب دارد موج میزند و اگر تشنه باشد به سوی آب میرود، ولی هرچه نزدیک میشود میبیند آب از او دور میشود تا کمکم میفهمد که خیال بوده و از انعکاس نور یک چنین وضعی پیدا شده و اصلًا آبی وجود ندارد. به این میگویند «سراب» که صورت و شکل و ظاهر و خیالِ آب هست ولی خود آب نیست.

گاهی نیز قرآن اعمال کافران را تشبیه میکند به تاریکیهایی که انسان در یک شب ظلمانی در میان امواج طوفانی دریا گرفتار است و

[1]. فرقان/ 23.