نتیجه:مقصود آیه انسان است

بنابراین «آیه مثَل» را چه مفسرین و چه روایات، در مورد انسان پیاده کردهاند؛ آن مشکات و آن مصباح و آن زجاجه را مربوط به هدایتهای انسانی میدانند، حال یکی در مورد هدایت عقل گفته، یکی در مورد هدایت وحی و یکی حتی شامل هدایت حس هم دانسته است. آن چراغ هدایت در چه خانهای است؟ در خانه وجود انسان. هدایت وحی بالخصوص در خانه اولیای خداست: فی بُیوتٍ اذِنَ اللَّهُ انْ تُرْفَعَ وَ یذْکرَ فیهَا اسْمُهُ.

یک وقتی کسی مطلبی را از مرحوم آقا سید مهدی قوام که واقعاً مرد وارستهای بود- خدا رحمتش کند- نقل میکرد که من خیلی خوشم آمد. گفت: یک جلسهای بود که به اصطلاح برای تبرّی تشکیل داده بودند و آن مرحوم منبر رفت و این آیه را عنوان کرد و چقدر با ذوق لطیف و عالی [درباره آن بحث کرد:] وَ مَنْ اظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللَّهِ انْ یذْکرَ فیهَا اسْمُهُ [1] ستمگرتر از آن که مانع میشود از این که یاد خدا و نام خدا در مساجد

[1]. بقره/ 114.