سوره برائت است. در جلسه گذشته اجمالًا عرض کردیم یک مطلب، مسلّم است که سوره برائت در میان همه سورههای قرآن این وضع استثنایی را دارد که فاقد بِسْمِاللَّه است و بِسْمِاللَّه در اول این سوره نیست. حالا چرا این سوره فاقد بِسْمِاللَّه است؟ آیا این سوره یک سوره مستقل است و یا دنباله سوره انفال است و سوره جداگانهای نیست و از این جهت بِسْمِاللَّه ندارد، زیرا در احادیث وارد شده که وقتی آیات قرآن نازل میشد مسلمین این مطلب را که آیا یک سوره تمام شده است و سوره دیگری است یا دنباله سوره پیشین است، با «بسم اللَّه الرحمن الرحیم» میفهمیدند، یعنی وقتی که آیه نازل میشد اگر با «بسم اللَّه الرحمن الرحیم» شروع میشد، این امر علامت این بود که این آیات یک سوره مستقل است. پس بعضیها میگویند «برائت» از این جهت بِسْمِاللَّه ندارد که سوره مستقلی نیست، و بعضی دیگر میگویند علت اینکه بِسْمِاللَّه ندارد این نیست بلکه این آیات سوره مستقلی است لیکن چون این سوره، سوره اعلام خشم و اعلام غضب است و بِسْمِاللَّه آیه رحمت است، از این جهت بِسْمِاللَّه در اول این سوره نیامده است.

در این سوره، ما به مسائل زیادی برمیخوریم که این مسائل بیشتر در اطراف دو سه مطلب است: یکی درباره روابط مسلمانان با مشرکان. مشرک یعنی کسی که در پرستشهای رسمی غیرخدا را پرستش میکند مثل همان بتپرستهای عربستان یا ستارهپرستان یا خورشیدپرستان یا انسانپرستها یا آتشپرستها که در دنیا بودهاند، و واقعاً انسان یا ستاره یا آتش یا خورشید و یا دریا را پرستش میکردهاند. مشرکین از نظر قرآن حسابشان با سایر غیر مسلمانان