در جهان تبلیغ کردند. این تبلیغها بیشتر به همین صورت بوده که عرض کردم؛ یعنی یک دسته خانوادههای ایرانی رفتهاند در جای دیگر، ولی چون سخت مؤمن و معتقد به اسلام بودهاند نه تنها در هاضمه دیگران هضم نشدهاند، بلکه دیگران را در هاضمه خودشان هضم کردهاند. مثلًا شما هیچ باور میکنید که این اندونزی که الان یک جمعیت 110 میلیونی دارد، اسلام آن مولود همین مهاجرتها و بیشتر مهاجرت ایرانیها بوده است؟ در کنگره «هزاره شیخ طوسی» که آخر اسفند و اول فروردین پارسال در مشهد تشکیل شد [1] و من هم شرکت داشتم، یک عالِم اندونزیایی در سخنرانیاش گفت: ما الان یک جمعیت 110 میلیونی هستیم و نود درصد ما مسلمان است یعنی نود و نه میلیون مسلمان است. بعد گفت: به چه وسیله ما مسلمان شدیم؟ همه میدانند که در آنجا لشکرکشی نشده. سابقه اسلام در اندونزی هفت هشت قرن بیشتر نیست. البته ابتدای آن همان قرن اول است که مهاجرین عرب به آنجا رفتند، ولی بیشتر، مهاجرین مسلمان ایرانی بذر اسلام را در اندونزی پاشیدند.

همین چین کمونیست بیش از چهل میلیون مسلمان دارد. حالا در چه حالی بسر میبرند من نمیدانم ولی چهل میلیون مسلمان دارد و اسلامِ آنها بیشتر در اثر مهاجرت ایرانیهای مسلمان به آنجا بوده است.

غرضم این جهت است که فرق است میان اینکه اقلیت مسلمانی به جایی بروند به شکلی که بذر و هستهای را در آنجا بکارند، یا بروند برای اینکه همینجور آنجا باشند و بعد عضو آنجا بشوند و در هاضمه

[1]. [این کنگره از تاریخ 28 اسفند 1348 تا 3 فروردین 1349 در دانشگاه مشهد برگزار شد.]