فرستادند که ما جلو محمّد را میگیریم و نمیگذاریم بیاید.

پیغمبر اکرم هم گویا اصلًا مایل نبودند که در مکه خونریزی بشود؛ یک قرارداد صلح بستند که مسلمین اثر آن قرارداد صلح را ابتدا نمیدانستند ولی بعد اثرش را دیدند.

بسیار خوب است. یکی از شرایط صلح این بود که مسلمانانی که الان در مکه بسر میبرند در عقیدهشان آزاد باشند. این امر کار را آسان کرد یعنی به مسلمینی که در مکه بودند مقدار زیادی آزادی داد. بنابراین مهاجرت بعد از صلح حدیبیه چندان اشکالی نداشت. این دسته کسانی بودند که مهاجرین اولین نیستند، مهاجرین به اصطلاح آخرین هستند.

قرآن از هر چهار دسته یاد میکند. دسته مهاجرین اولین و دسته انصار را فوقالعاده تجلیل میکند به طوری که آنها را مؤمنین حقیقی مینامد. ولی آن دستهای که در مکه ماندند، به پای اینها نمیرسند. حتی میفرماید: شما آن حق ولایتی که با دیگران دارید با اینها ندارید چون اینها در بلاد کفر ماندند؛ از حقوق اجتماعی که باید داشته باشند مقداری محرومند. اینها واقعاً مثل مهاجرین اولین نیستند ولی با این حال اندکی با دیگران فرق دارند. قرآن مخصوصاً میان مسلمانانی که قبل از فتح مکه (حتی بعد از صلح حدیبیه) مسلمان شدند و مسلمانانی که بعد از فتح مکه مسلمان شدند تفاوتی قائل است. تصریح میکند که: لایسْتَوی مِنْکمْ مَنْ انْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قاتَلَ اولئِک اعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذینَ انْفَقوا مِنْ بَعْدُ وَ قاتَلوا [1] میفرماید مردمی را که قبل از فتح مکه در راه خدا انفاق و جهاد کردند نمیشود برابر حساب کرد

[1]

. حدید/ 10.