پس، از آنجا که میگوییم ایاک نَعْبُدُ و معبودیت غیر خدا را نفی میکنیم، مدعی این مطلب شدهایم که خدایا ما به فرمان تو هستیم نه به فرمان میلها و هواها و هوسها و شهوتهای خودمان.

2. اتَّخَذوا احْبارَهُمْ وَ رُهْبانَهُمْ ارْباباً مِنْ دونِ اللَّهِ [1].

در حالی که یهودیان و مسیحیان را مذمت میفرماید میگوید آنان بدون آنکه مستندی از امر خدا داشته باشند حِبرهای خودشان (حبر عالِم یهود را گویند) و راهبهای خودشان را خدای خویش قرار دادهاند و پرستش میکنند.

میدانیم یهودیان و مسیحیان علما و مقدسین خود را به آن شکل که بت پرستها بتها را عبادت میکردند عبادت نمیکردند، یعنی آنها را مثلًا سجده نمیکردند بلکه همین قدر بود که در مقابل آنان متعبد بودند، یعنی بدون آنکه از طرف خداوند اجازه داشته باشند مطیع و تسلیم آنها بودند و در حقیقت مطیع میلها و هواهای نفسانی آنها بودند؛ هرچه آنان به میل و هوای خود میگفتند اینها میپذیرفتند. خداوند در آنجا میفرماید اطاعت، از حقوق خاصه پروردگار است و هرکس که او دستور دهد میشود اطاعت کرد. حبرها و راهبها را که خدا دستور نداده چرا اطاعت میکنید؟!

پس آنجا که میگوییم ایاک نَعْبُدُ یعنی خدایا هیچ گروهی را به نام روحانی و به نام قدّیس و به نام دیگر عبادت نمیکنیم، کورکورانه اطاعت نمیکنیم؛ هرکس را تو فرمان دادهای اطاعت کنیم اطاعت میکنیم و

(1). توبه/ 31.