کمترین فایده‌ای که خواننده عزیز از این دو مقاله می‌برد این است که به خوبی درک می‌کند که مادیین فرسنگها از مرحله دورند و در اعماقی که بزرگان فلاسفه شرق و غرب در باب افکار و ادراکات و عقل و معقول غور کرده‌اند نتوانسته‌اند وارد شوند و صدها نکته باریکتر از مو در این مباحث هست که مادیین به کلی از آنها بی اطلاعند.

همان طوری که در مقدمه جلد اول گفته شد هدف اصلی این کتاب به وجود آوردن یک سیستم فلسفی عالی بر اساس استفاده از زحمات گرانمایه هزار ساله فلاسفه اسلامی و از ثمره تحقیقات وسیع و عظیم دانشمندان مغرب زمین و از به کار بردن قوه ابداع و ابتکار است، و لهذا در این سلسله مقالات، هم مسائلی که در فلسفه قدیم نقش عمده را دارد و هم مسائلی که در فلسفه جدید حائز اهمیت است طرح می‌شود و در ضمن قسمتهایی می‌رسد که نه در فلسفه اسلامی و نه در فلسفه اروپایی سابقه ندارد.

علم و معرفت را هیچگاه به یک زمان معین یا بر یک قوم و ملت معین وقف نکرده‌اند و اگر امتیاز علم در انحصار اشخاص معین بود این پیشرفت حیرت آوری که امروز می‌بینیم حاصل نمی‌شد.

وضع مخصوص تمدن امروز بشری و از بین رفتن فاصله‌ها و باز شدن معارف شرق و غرب به روی یکدیگر بهترین فرصتها را برای شخص محقق پیش می‌آورد که نتایج قرنها رنج و مطالعه و تحقیق را که از راههای مختلف به دست آمده مورد استفاده قرار داده و با به کار بردن نیروی ابداع و ابتکار، راههای تازه‌ای باز کند و بابهای دیگری بگشاید و همواره در چنین فرصتهایی بوده که علم و فلسفه توانسته‌اند مراحل جدیدی را طی کنند.

تهران- اسفند ماه 1333 شمسی مرتضی مطهری‌