تفسیر به شیوه عقلانی افراطی، بر اثر موجهای سیاسی- اجتماعی در این چند دهه اخیر پدید آمده است و خودباختگی برخی نویسندگان در مقابل تهاجم فرهنگی عصر، آنان را وا داشته تا هر گزارش غیبی یا پدیده غیر قابل تفسیر مادّی را با تأویلات غیر منطقی و بی‌اساس توجیه کنند و به اصطلاح طوری وانمود کنند که دین و قرآن همان را می‌گویند که علم‌گرایان محض باور دارند؛ و پیش خود خواسته‌اند تا رضایت و پذیرش غریبان را جلب نمایند؛ غافل از آنکه خود مجذوب آنان شده‌اند و می‌کوشند تا گزاره‌های وحی را نیز با خود همراه کنند. در این گونه تفسیرها ملائکه، جن و معجزات انبیا، دستخوش توجیهات و تأویلات غریبی گشته که بیرون از قواعد فنّ تفسیر است. همچنین با افراط، هر آیه و سوره‌ای را تفسیر علمی نموده و فرضیّه‌های مختلف و ناپایدار علمی را در میان تفسیر جای داده و بر قرآن منطبق- و به عبارت بهتر تحمیل- کرده‌اند. تفسیر سید احمد خان هندی در قرن سیزده پیشتاز به وجود آمدن این گونه تفاسیر است. اینک گزارشی از این تفسیر و مفسّر آن:

«تفسیر القرآن و هو الهدی و الفرقان» [2] نوشته سید احمد خان هندی، نخستین تفسیری بود که راه تأویل به شیوه عصری را در تبیین مفاهیم قرآن گشود. احمد خان