تفسیر بر مبنای تأویل، از قرن سوم هجری به دست ابو محمد سهل بن عبد اللّه تستری [2] (متوفای 283) آغاز شد. وی قرآن را به شیوه صوفیان و اهل تأویل تفسیر می‌کرد و روش او، رفته رفته میان صاحبدلان و اهل ذوق رواج یافت. تستری از عارفان بزرگ، و در زهد و بی‌اعتنایی به زخارف دنیوی، کم نظیر بود و کراماتی به او نسبت داده‌اند. وی در مکه با ذو النون مصری [3] (شخصیّت معروف جهان تصوّف) دیدار کرد و از او بهره فراوان گرفت. وی در بصره اقامت گزید و همانجا وفات یافت.