تفسیر و مفسران - معرفت، محمدهادی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 321

را «جمع الجوامع» نام نهادم؛ و این، اسمی است که با واقعیّت مطابق است». [1]
شیوه این تفسیر، بیان مسائل مربوط به لغت، اعراب، قرائت، بیان نظم و نکات ادبی و بلاغی و احیانا کلامی است و مؤلف، با رعایت گزیده‌گویی، متنی دقیق و لطیف ارائه کرده است که بدین جهت مورد توجّه حوزه‌های علمیه قرار گرفته است و به عنوان کتاب درسی رسمی تدریس می‌شود.
گرچه طبرسی، گاهی در این تفسیر، از «مجمع البیان» و یا شاید از دیگر دانشمندان سخنانی نقل می‌کند [2] ولی می‌توان گفت: بیشتر بلکه نزدیک به همه مطالب آن از «کشّاف» اقتباس شده است. حتی در مواردی که زمخشری در تفسیر آیه سکوت کرده [3] یا قرائتی جز قرائت عاصم را اصل قرار داده [4] یا عبارت آیه را به نحوی تغییر داده [5] در مواردی از این دست، از تفسیر «کشاف» تبعیّت کرده است. از این گذشته، در این تفسیر، از آن نظم و ترتیبی که در «مجمع البیان» رعایت شده، خبری نیست و همان درهم ریختگی تفسیر «کشاف» را به خود گرفته است.
تنها امتیاز و تفاوت این تفسیر از تفسیر «کشاف» در امور زیر است:
1. اختصار و حذف زوائد و مطالب غیر ضروری؛ طبرسی کوشیده است، بیشتر مطالب را در قالب عبارات موجز و کوتاهتری ارائه کند؛ ولی متأسفانه در برخی موارد، این اختصار موجب پیچیدگی در عبارت یا اخلال لفظی و معنوی گردیده است؛ [6] در حالی که آن موارد در «کشّاف» روشن و رساست.
2. در بسیاری از موارد، روایاتی از طرق شیعه نقل شده که گاهی با تفسیر صاحب «کشّاف» موافق [7] و در برخی موارد مخالف است. [8]
3. در پاره‌ای موارد، مطالبی را از «مجمع البیان» آورده [9] یا بر آن افزوده است. [10]

[1] ر. ک: جوامع الجامع، مقدمه مؤلف، ج 1، ص 2 و 3.
[2] ر. ک: ج 1، صفحات: 17، 54 و 316.
[3] مانند ذیل آیه 49 و آیه 122 و 123 سوره بقره.
[4] مانند ترجیح «تفدوهم» بر «تفادوهم» در تفسیر آیه 85 از سوره بقره: ج 1، ص 60.
[5] مانند «یتفکرون» به جای «تتفکرون» در ص 11 از ج 1 و «جعلناکم أزواجا» به جای «وَ خَلَقْناکُمْ أَزْواجاً» در ص 366 از ج 1 و «ما تدعون من دونه من شی‌ء» به جای «ما یدعون من دونه من شی‌ء» در ص 446 از ج 1.
[6] ر. ک: همان، ص 436، سطر 18 ذیل آیه 40 سوره اعراف و ص 441، سطر 13 ذیل آیه 54 سوره اعراف.
[7] ر. ک: همان، ص 116، 160 و موارد دیگر.
[8] ر. ک: همان، ص 40، 48، 77، 79 و موارد بسیار دیگر.
[9] ر. ک: همان، ص 17، 54 و 316.
[10] همان، ص 441، س 11، ذیل آیه 54 سوره اعراف.

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 321

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست