نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 231
ولی باید توجه شود: کتابهایی که اکنون از پیشینیان، در دست و مورد استفاده است، به دست بزرگان اهل سنّت نگاشته شده و آثار گرانبهای فقهای امامیه از سده ششم به بعد در دست است. تفاوت در شیوه نگارش آیات الأحکام میان اهل سنّت و فقهای امامیه قابل توجّه است؛ فقهای اهل سنت، هر یک از آیات الأحکام را با توجه به ترتیب سورهها بررسی میکنند ولی فقهای امامیّه، با توجه به ابواب فقه، آیات مربوط به هر باب را یکجا مورد بحث قرار میدهند. این شیوه زیبندهتر و برای دستیابی به آیات مربوط به هر باب بهتر است و به همین دلیل، کتابهای مربوط به آیات الأحکام، گونهای تفسیر موضوعی به شمار میروند. حال مهمترین و معروفترین کتابهای آیات الأحکام را بر حسب سال وفات مؤلفان آنها میآوریم:
1. احکام القرآن جصّاص
ابوبکر احمد بن علی رازی مشهور به جصّاص (متوفای 370) است. او در زمان حیاتش، امام مذهب حنفی بود و ریاست مذهب به او منتهی میشد. وی صاحب تألیفات فراوانی است؛ از جمله، احکام القرآن که آن را بر اساس مبانی مذهب ابو حنیفه نوشت و از مهمترین کتب مدوّن در این موضوع به شمار میرود و شاید مفصلترین آنها باشد. او در این کتاب به صورت گسترده به جوانب مختلف معانی آیات الاحکام پرداخته و به دور از تعصّب و گرایش مذهبی در بسیاری از مطالبی که نوشته است، آزادانه تمام جوانب قضایا را بررسی کرده است؛ گرچه استاد ذهبی او را به تعصب نسبت به مذهب حنفی و تلاش در جهت تخطئه سایر مذاهب متهم کرده است ولی ما در وی غرضورزی و تعصب ناروا نیافتیم؛ بلکه مطلوب وی بیان حقیقت است آنگونه که خود تشخیص داده است. مثلا در آیه «ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّیامَ إِلَی اللَّیْلِ» [1] میکوشد تا آیه را دلیل بر آن بگیرد که حتی کسی که روزه استحبابی گرفته
[1] «سپس روزه را تا شب به اتمام رسانید». بقره 2: 187.
نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 231