نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 22
نمیگذشت مگر آنکه معنا و کیفیت عمل به آن را فرا میگرفت». [1] امیر مؤمنان علیه السّلام میفرماید: «... دانشی است که از دانشوری آموخته شده ... دانشی که خدا آن را به پیامبرش ارزانی داشت و او آن را به من آموخت و دعا کرد که سینه من آن را فرا گیرد و درونم آن را در خود جای دهد» [2] و نیز گزارههایی که نشان دهنده اشتیاق فراوان پیامبر صلّی اللّه علیه و آله به تربیت صحابه و آموختن معارف کامل قرآن به آنان بوده است. [3]
4. تفسیر قرآن بنا بر گفتههای تابعان
بدون شک تابعان، به احادیث پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و دانشمندان صحابه بیشتر دسترسی داشتهاند و معانی آیات قرآن را بهتر میفهمیدند؛ زیرا به ابزار فهم قرآن که پایه آن زبان فصیح، دست نخورده و تغییر نیافته بود، نزدیکتر بودند و به راحتی به حوادث و رخدادهایی که با نزول آیات ارتباط داشت یا مستقیما سبب نزول پارهای از آیات بود دسترسی داشتند و باب سؤال از مفاهیم قرآن و دانستن اسباب نزول و پرسش از مواضع ابهام آیات به طور کامل بر روی آنان گشوده بود؛ نعمتی که مفسران دورههای بعد، از آن برخوردار نبودند. ولی، با تمام این اوصاف، قول تابعان در تفسیر، تنها به عنوان شاهد و مؤید نزد ما اعتبار دارد و آن را حجّت قطعی نمیدانیم و همرتبه حدیث پیامبر صلّی اللّه علیه و آله که خود، حجّت است و سخنان صحابه- که به طور نسبی در اکثر موارد- حجیت دارد، نیست؛ بلکه در درجه سوم اعتبار قرار دارد.
حجیت خبر واحد
در اینجا باید به این نکته توجه شود که حجیت و اعتبار گفتار معصوم یا صحابه و تابعان در تفسیر قرآن در صورتی که مشافهتا (رو در رو) تلقی گردد، جای بحث نیست؛ ولی اگر با واسطه و از طریق خبر واحد (روایت از ایشان) به دست برسد
[1] تفسیر طبری، ج 1، ص 27 و 30. [2] «و إنّما هو تعلّم من ذی علم ... فعلم علّمه اللّه نبیّه فعلّمنیه، و دعا لی بأن یعیه صدری، و تضطمّ علیه جوانحی». نهج البلاغه، خطبه 128، ص 186. [3] گزارههایی از آن گذشت (ج 1، ص 164- 162).
نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 22