تفسیر و مفسران - معرفت، محمدهادی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 159

سر سلسله این رشته الهی دانست؛ مقاتل نیز با همین استنباط عمیق از آیه و تقارن مبارک آن با خاتم‌بخشی مولا امیرمؤمنان، علی را نقطه آغاز شمول آیه گرفت: «فبدأ بعلی بن أبی طالب قبل المسلمین»! و این فرخنده فال نیکی است که به نام آن حضرت ثبت گردید! از این رو هیچگونه منافاتی میان عموم لفظ آیه و اختصاص فضیلت آن به مولا امیر مؤمنان نمی‌باشد، که تاب تحمّل آن را از برخی ربوده باشد! دکتر شحاته از بی‌تابی می‌گوید: «از دو جهت می‌توان بر مقاتل خرده گرفت:
نخست آنکه لفظ آیه عامّ است و شامل تمامی مؤمنان می‌گردد ولی مقاتل، آن را به علی اختصاص داده است! [1] دیگر آنکه روایاتی را که فضیلت برخی آیات را به علی و خاندان او اختصاص می‌دهد، بر دیگر روایات ترجیح می‌دهد، با آنکه سند آنچه پسند کرده ضعیف و سند ناپسند او صحیح‌تر است». [2]
دکتر شحاته برای مثال، حادثه پیام برائت از مشرکین که پیامبر آن را بر دست ابوبکر فرستاد و سپس از او پس گرفت و بر دست علی فرستاد را شاهد آورده، می‌گوید: «مقاتل، تنها این روایت را نقل کرده، در صورتی که بخاری گفته: پیامبر، علی را همراه ابوبکر روانه کرد ... روشن است که گفته بخاری صحیح‌تر است»!؟ [3] ملاحظه می‌شود که این مرد، چگونه از بی‌تابی بر خود می‌تابد! آنچه بخاری و دیگران (طبری، سیوطی، احمد بن حنبل، ترمذی و دیگر مفسران و اهل حدیث) گفته‌اند غیر از این نیست که پیامبر پس از روانه ساختن ابوبکر، علی علیه السّلام را به دنبال او فرستاد، تا ابلاغ بر دست او انجام گیرد، و همگی گفته‌اند که ابوبکر ریاست گروه را بر عهده داشت؛ ولی مأمور تبلیغ پیام، علی علیه السّلام بود و او بود که پیام را رساند. همگی نیز اتفاق نظر دارند که پیامبر، سبب تغییر در پیامرسان را چنین فرمود که دستور آمده این پیام را خود یا یکی از بستگانت برسان؛ لذا علی علیه السّلام را فرستاد تا او پیام را برساند.
لذا گفتار بخاری- که به گمان شحاته صحیح‌تر است و آن را ابن کثیر آورده-

[1] روشن گردید که مقاتل عموم و شمول آیه را پذیرفته ولی فضیلت ابتکار و سرمنشأ نزول آیه را به مولا امیرمؤمنان اختصاص داده است، همان گونه که پیامبر از این فرخنده تقارن خرسند گردید و تکبیر گفت.
[2] تفسیر مقاتل، ج 5، ص 249.
[3] تفسیر مقاتل، ج 5، ص 250- 249.

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 2 صفحه : 159

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست