نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 522
وجود ندارد. این یکی دیگر از شواهد زنده بر فهم عمیق ائمه اهل بیت علیهم السّلام از قرآن کریم است که دیگران از این منبع پرفیض الهی محروم گشتهاند. در خصوص مسأله رجعت، در اینجا به مقتضای حال و به اختصار سخن گفتیم؛ و در مقالی گسترده [1] این مسأله را دنبال کردهایم و تمامی جوانب آن و هر گونه نقد و تحلیل را در این باره بررسی نمودهایم. خوانندگان میتوانند بدان جا مراجعه کنند.
بدا در عالم تکوین، همچون نسخ در عالم تشریع، از اموری است که تحقق یافته و قرآن کریم به وقوع آن تصریح دارد و روایات اهل بیت عصمت علیهم السّلام نیز در این باره در حد تواتر است. بدا همچون نسخ دارای دو معناست: 1. پدیدار شدن رأی جدید برای خداوند- که پیش از این آگاهی نداشته، سپس به آن پی برده باشد-. این معنا قطعا باطل و نسبت آن به خدای تبارک و تعالی محال و ممتنع است. 2. پدیدار ساختن امری برای مردم که در گذشته برایشان پنهان بوده است؛ یعنی این امر را خداوند از ازل میدانسته و از همان آغاز به همین شکل جدید که پدیدار گشته مقدّر داشته است، ولی به جهت مصلحتی که مقام تکلیف آن را ایجاب میکرد برای مدتی آن را از مردم مخفی داشته و سپس در موقع خود آشکار نموده است. این معنا معقول و پذیرفته است؛ درست همچون مسأله نسخ که پایان حکم و تکلیف از همان آغاز برای خداوند روشن بوده است، ولی مردم با استناد به ظهور لفظ گمان میبردند حکم دوام و استمرار دارد؛ زیرا مادامی که ناسخی نیاید، ظاهر لفظ مفید دوام و استمرار است.
[1] ر. ک: بخش معارف قرآنی (تفسیر موضوعی). بدین جهت این دو بحث اخیر (رجعت و بدا) را در ترجمه، کوتاهتر از اصل (متن عربی) آوردهایم. [2] در اینجا به مناسبت مقام تنها به چند آیه و گوشهای از بحث اکتفا شده است. تفصیل جامع و کامل آن را در مقالی جدا آوردهایم که در بخش معارف قرآنی (با عنوان تفسیر موضوعی) در اختیار خوانندگان قرار دارد.
نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 522