نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 432
لمحکم التنزیل» [1] در جزوه کوچکی به چاپ رسانده است، ولی سید محمد رضا غیاثی کرمانی در سال 1372 ش زیر نظر نگارنده، سخنان این مفسر فرزانه را از 10 کتاب معتبر جمعآوری و با مختصری شرح و بیان به چاپ رسانده است. [2] برخی از نظرات ارزنده ابو مسلم را در بخش سوم از ویژگیهای تفسیر تابعی آوردیم.
36. قمی
ابو الحسن علی بن ابراهیم بن هاشم قمی (متوفای 329) که از تفسیر وی در بخش تفاسیر روایی سخن خواهیم گفت.
37. رمّانی
ابو الحسن علی بن عیسی رمانی (متوفای 384) که به «اخشیدی» نیز شهرت دارد؛ تفسیری به نام «الجامع الکبیر فی التفسیر» دارد که عبد الملک بن علی مؤذّن هروی (متوفای 489) آن را خلاصه کرده است. [3] او عالمی دانا و فرزانه و در فقه و اصول و تفسیر توانا بود. خردگرا بود و راه خردگرایان را میپیمود. ابو حیان توحیدی درباره او میگوید: «کسی مانند او دیده نشده است که در فزونی دانش و بینش شناخته شده و در حل معضلات توانا باشد؛ علاوه بر خداگونه بودن و تدین کامل او، فصاحت او در کلام و بیزاری او از زشتیها و عفت و پاکی او قابل توجه است». کتاب دیگر وی در اعجاز قرآن به نام «النکت فی اعجاز القرآن» در دست است. [4] شیخ طوسی و طبرسی فراوان از تفسیر او بهره گرفتهاند. شیخ، تفسیر او را به نیکی و میانهروی یاد میکند. [5]
[1] نام اصلی تفسیر ابو مسلم: «جامع التأویل لمحکم التنزیل» است. [2] این کتاب با نام «بررسی آراء و نظرات تفسیری ابو مسلم اصفهانی» توسط انتشارات حضور (قم، 1378 ش) به چاپ رسیده است. [3] معجم المفسرین، ج 1، ص 334. [4] طبقات المفسرین، ج 1 ص 419، شماره 365. [5] تفسیر التبیان، ج 1، ص 1.
نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 432