زیاد بن منذر همدانی کوفی خارفی؛ بخاری درگذشت او را بین سالهای 150 تا 160 دانسته است. او از بسیاری از تابعان مانند عطیّه عوفی، اصبغ بن نباته، حسن بصری و عبد اللّه بن حسن روایت کرده است. او تفسیری دارد که از امام باقر علیه السّلام روایت کرده و این تفسیر در تفسیر قمی آمده است. طبرسی و دیگران نیز از ابو جارود روایت کردهاند. او نخست در زمره خواص امام باقر علیه السّلام و سپس امام صادق علیه السّلام بود، ولی پس از قیام زید بن علی از هواداران او گردید و از امام صادق علیه السّلام کناره گرفت و در این راه به اندازهای گستاخانه رفتار کرد که مورد نفرت و نفرین حضرت قرار گرفت. او با لقب «سرحوب» (حیوان نابینای دریایی) شهرت یافت و فرقه «سرحوبیّه- زیدیه» منتسب به اوست. رجالیان عامه و خاصه او را- در نقل حدیث- ضعیف شمردهاند. [2]
16. شعبه
شعبة بن حجاج بن ورد ازدی بصری (متوفای 160) از تابعان تابعان و از محدثان و محققان بزرگ به شمار میرود. شعبه اول کسی بود که تدوین حدیث کرد و از احوال محدثان گزارشهایی تهیه نمود. مشایخ و بزرگان فقه و حدیث از او روایت دارند و بر وثاقت و اتقان او اتفاق نظر دارند. شافعی میگوید: «اگر شعبه نبود روایت حدیث در عراق شناخته نمیشد». احمد بن حنبل میگوید: «شعبه خود امتی بود». حاکم میگوید: «شعبه پیشوای پیشوایان در حدیث بود». او از دو نفر صحابی (انس بن مالک و
[1] تهذیب التهذیب، ج 10، ص 243، شماره 439. [2] ر. ک: تهذیب التهذیب، ج 3، ص 386، شماره 704. معجم رجال الحدیث، ج 7، ص 321، شماره 4805.
نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 422