نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 386
این روست که جریر میگوید: «نقل روایت از جابر را جایز نمیشمرم؛ او به رجعت عقیده داشت». ابو الأحوص میگوید: «هر گاه از کنار جابر میگذشتم از خدا طلب عافیت میکردم» ... و نکاتی از این قبیل که قصور فهم عامه، تاب شنیدن آن را نداشت. [1] امام باقر علیه السّلام به او سفارش کرد که چیزی از اسرار آنان را فاش نسازد و برای مردم چیزی را که عقلشان توان شنیدن ندارد بیان نکند. حضرت به او فرمود: «ای جابر! سخن ما به غایت مشکل است که جز مؤمنان امتحان شده تاب شنیدن آن را ندارند» [2]. تنها اشکال جابر همین بود؛ و گرنه خدشهای بر شخصیت او وارد نیست؛ چنان که شعبه میگوید: «جابر در نقل حدیث راستگوست» [3]. استاد بزرگوار آیت اللّه خویی رحمه اللّه درباره جابر سخنانی دارد که از مقام شامخ و قدر والای او حکایت دارد. [4]
ارزش تفاسیر تابعان
ارباب تفسیر، به ویژه تفسیر نقلی، عنایت خاصی به تفاسیر سلف (صحابه و تابعان) داشته و برای آن جایگاه بلندی قائل شدهاند. این حجم متراکم از تفاسیر منقول از سلف صالح، خود نشانه بارزی است از اهمیت و اعتبار نظریات و آرای ایشان؛ که عمدتا از تابعان و آموختگان مکتب عبد اللّه بن عباساند که در نشر و پخش تفسیر در پهنه کشورهای اسلامی یگانه عامل مؤثر بودند. این عنایت، به خصوص از آن جهت بوده که آنان به عصر نزول قرآن نزدیک بوده و از اسباب نزول و زمینههای فرود آمدن آیات آگاهی کامل داشتند. به علاوه اینکه به درک مفاهیم لغت و شیوه کلامی عرب نزدیکتر بودند. قرآن به زبان عربی و بر اساس شیوههای گفتار عرب نازل گشته و در نتیجه پیشینیان آمادهتر بودند تا از نزدیک ساختارهای زبان، معانی واژهها و تعابیر کلامی عرب را لمس کنند. توانمندی سلف در فهم معانی اولیه قرآن- طبیعتا- بیش از خلف و برتر از آن بود.
[1] تهذیب التهذیب، ج 2، ص 49. [2] اختیار معرفة الرجال، چاپ مشهد، ص 193، شماره 341. [3] تهذیب التهذیب، ج 2، ص 47. [4] معجم رجال الحدیث، ج 4، ص 25.
نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 386