نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 383
29. ابو العالیه
رفیع بن مهران ریاحی بصری است. او زمان جاهلیت را درک کرد و پس از گذشت دو سال از ارتحال پیامبر صلّی اللّه علیه و اله اسلام آورد. عجلی میگوید: «او از جمله تابعان بزرگی بود که به تفسیر شهره بودند. وی تابعی و ثقه بود». از امیر مؤمنان علیه السّلام، عبد اللّه بن مسعود، أبیّ بن کعب، عبد اللّه بن عباس، حذیفه، ابو ذر، ابو ایّوب و دیگر بزرگان اصحاب روایت کرده است. همگی بر ثقه بودن او اتفاق نظر دارند. ابن ابی داود میگوید: «بعد از صحابه، هیچ کس داناتر از ابو عالیه در علم قرائت نیست و پس از او به ترتیب سعید بن جبیر، سدّی و ثوری قرار دارند». ابو عالیه در سال 93 درگذشت؛ او اولین کسی بود که در ماوراءالنهر اذان گفت. [1] حافظ شمس الدین داوودی میگوید: «ابو العالیه قرآن را از ابن مسعود و علی و گروه دیگری فراگرفت و بر أبیّ بن کعب و غیره خوانده و قتاده و خالد حذّاء و ربیع بن انس و ابو عمرو بن علاء و جمعی دیگر (نیز) از او فراگرفتهاند. از ابو خلده نقل شده که از قول او گفته است: ابن عباس مرا در کنار خود بر روی تخت مینشاند در حالی که قریش پایینتر از او مینشستند و میگفت: علم، این گونه که شرافت انسان شریف را میافزاید، بردگان را بر تخت مینشاند. همچنین گفته است: ثقه بود و مرسلات بسیاری داشت. کتابی در تفسیر نوشته که ربیع بن انس بکری از آن نقل کرده است و جماعت محدثان حدیث او را اخذ کردهاند» [2]. سیوطی میگوید: «از طریق ابو جعفر رازی، از ربیع بن انس، از ابو عالیه، حجم بزرگی از تفسیر، از ابّی بن کعب روایت شده است.- سپس میگوید:- این اسناد درستی است. ابن جریر و ابن ابی حاتم و حاکم در «المستدرک» و احمد در «مسند» از آن بسیار نقل کردهاند» [3]. دکتر شواخ- هنگام سخن گفتن درباره تفسیر ربیع بن انس بکری بصری خراسانی متوفای 139- میگوید: «ثعلبی در کتاب «الکشف و البیان» از او استفاده
[1] تهذیب التهذیب، ج 3، ص 286- 284. [2] طبقات المفسرین، ج 1، ص 173- 172، شماره 170. [3] الاتقان، ج 4، ص 210- 209.
نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 383