نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 333
روایت شده است و طبری در تفسیر خود آن را از این طریق نقل کرده است: قاسم بن حسن همدانی (متوفای 272) از حسین مصیصی (متوفای 226) از حجاج بن محمد مصیصی (متوفای 206) از ابن جریج (متوفای 150) از عطاء بن ابی رباح ... نیز ثعلبی در کتاب «الکشف و البیان» از آن استفاده کرده است» [1].
7. عطاء بن سائب
عطاء بن سائب ابو محمد ثقفی کوفی یکی از پیشوایان حدیث است. [2] وی از سعید بن جبیر، مجاهد، عکرمه، ابو عبد الرحمان سلمی و گروهی دیگر روایت کرده است. راویان او اعمش و ابن جریجاند. ابو اسحاق میگوید: «عطاء بن سائب یکی از بازماندگان سلف است!». احمد بن حنبل میگوید: «انسانی بسیار مورد اعتماد و صالح است»، ولی عدهای او را متهم کردهاند که در سالهای واپسین عمرش دچار تخلیط شده بود؛ لذا او را تنها در مورد احادیث پیشینش توثیق کردهاند! یحیی بن سعید میگوید: «من از کسی نشنیدهام که درباره احادیث پیشین او سخنی بگوید». چرا چنین تحولی درباره او رخ داده است؟ ابو قطن از شعبه نقل میکند که گفت: «از سه نفر در درون من تردیدی وجود دارد: عطاء بن سائب، یزید بن ابی زیاد و یک نفر دیگر» [3]. سبب این تردید چیست؟ استاد ما مرحوم آیت اللّه خویی رحمه اللّه ابتدا روایت او از امام علی بن الحسین علیه السّلام را درباره مسأله قضا و قدر آورده و آنگاه فرموده است: «این روایت دلالت بر تشیع او دارد و توثیقاتی که از او درباره احادیث پیشین او رسیده و اینکه سپس در هم آمیخته و تغییر کرده است، شاید از آن جهت باشد که او ابتدا از عامه محسوب میشد و سپس به مکتب اهل بیت پیوست» [4]، ولی به نظر میرسد او از ابتدای امر از خاصه بوده است؛ زیرا کوفی است و در محضر افرادی همچون ابن جبیر، مجاهد، عکرمه، سلمی و امثال آنان تربیت یافته است؛ اما علت اینکه برخی او را مختلط
[1] معجم مصنفات القرآن الکریم، ج 2، ص 163، شماره 998. [2] صفی الدین خزرجی، خلاصه تذهیب تهذیب الکمال، ص 266. [3] تهذیب التهذیب، ج 7، ص 204. [4] معجم رجال الحدیث، ج 11، ص 145، شماره 7688.
نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 333