نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 21
جملات کوتاه؛ همانند آیه شریفه «وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ» [1] و یا توضیح جملاتی که در بردارنده حکایتی است که بدون آشنایی با آن، معنای جمله قابل فهم نیست؛ مانند آیه شریفه «إِنَّمَا النَّسِیءُ زِیادَةٌ فِی الْکُفْرِ» [2] یا «وَ لَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ ظُهُورِها» [3].
تفسیر در نگاه بدر الدین زرکشی
امام بدر الدین زرکشی گفته است: «تفسیر، علمی است که به واسطه آن، کتاب خدا و مفاهیم و دستورات و پند و حکمتهای آن دانسته میشود ... از آنجا که خداوند بندگان خویش را با زبان آنان مورد خطاب قرار میدهد هر پیامبری که فرستاده، از میان آنان و هر کتابی که بر ملتی نازل کرده، با زبان خود آنان است. بنابراین قرآن هم که در عصر رونق و شکوفایی زبان عربی رخت تنزل پوشید، به زبان عربی شیوا و رسا نازل شد، به طوری که مخاطبان- بدون تفسیر- ظواهر آیات و فرامین آن را به خوبی درک میکردند و تفسیر تنها در مواردی که آیه مشتمل بر معانی باطنی و دقیقی بود که جز با بررسی و تدبر و- در اکثر موارد- جز با پرسش و استظهار از پیامبر صلّی اللّه علیه و آله روشن نمیشد مورد نیاز بود؛ مثلا هنگامی که آیه مبارکه «وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ» [4] نازل شد، معنای ظلم در آیه را از پیامبر پرسیدند، بدین صورت که: کدام فرد از ما به خود ظلم روا نداشته است؟ پیامبر صلّی اللّه علیه و آله با استدلال به آیه مبارکه «إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظِیمٌ» [5] ظلم را به شرک تفسیر نمودند. در جای دیگر عایشه از پیامبر صلّی اللّه علیه و آله شتری را گویند که پنج شکم زاییده باشد که در این صورت در چراگاهها رها میشد و کسی حق نداشت آن را از آب یا علفی باز دارد و وصیله عبارت است از گوسفندی که دو قلو بزاید: یکی نر و دیگری ماده که در این صورت گوسفند نر- از دوقلوها- را ذبح نمیکردند و میگفتند: وصلت أخاها، و به خاطر گوسفند ماده، نر را هم رها میکردند. حام به حیوان نری که ده شکم ماده را آبستن کرده باشد گفته میشود و کسی حق نداشت بر آن سوار شود».
[1] مزّمل 73: 20. [2] توبه 9: 37. [3] بقره 2: 189. ر. ک. مقدمه تفسیر راغب، ص 48- 47. [4] «کسانی که ایمان آورده و ایمانشان را به ظلم [شرک نیامیختهاند». انعام 6: 82. [5] «به راستی که شرک ظلمی بزرگ است». لقمان 31: 13.
نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 21