نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 144
به زمین فرو افتاد و گونه خود را روی زمین که نمناک بود نهاد؛ به طوری که گونهاش خیس شد و در حالی که گریه میکرد گفت: این همان خدای معبود است که هیچ چیزی همانند او نیست. او مخفیانه مسلمان شده بود و در یک اتاق، پنهانی خدا را عبادت میکرد» [1]. حدیثی را که مشتمل بود بر ترجمه سوره حمد توسط سلمان فارسی به درخواست مسلمانان فارسی زبان یمن، ملاحظه کردید. [2] همچنین مبلغان اسلام و دانشمندان اسلامی، بعضی از سورهها و آیات قرآنی را به زبانهای دیگر ترجمه کردند؛ این کار با هدف تفهیم معانی آنها به ملتهای دیگری که مسلمان شده بودند و عربی نمیدانستند، صورت میپذیرفت. مهمترین گروه علمی که قرآن را همراه با یک تفسیر بزرگ ترجمه کردند، علمای ماوراء النهر (در شرق ایران) در قرن چهارم هجری بودند که به درخواست سلطان منصور بن نوح سامانی (365- 350) بدین کار همت گماشتند؛ هنگامی که تفسیر بزرگ جامع البیان ابو جعفر محمد بن جریر طبری (متوفای 310) در چهل جلد بزرگ، برای امیر سامانی فرستاده شده بود. او این تفسیر را ارج نهاد و بزرگ شمرد و متأسف بود که ملت او نمیتواند از آن استفاده کند؛ از این رو نخست از همه علما و فقهای ماوراء النهر (بلخ، بخارا، باب الهند، سمرقند، سپیجاب، فرغانه و ...) درباره مشروعیت ترجمه قرآن استفتا کرد و آنان همگی اجازه دادند. سپس، از آنان خواست که هر کدام برای این کار آمادگی دارند داوطلب شوند. گروهی از دانشمندان معروف آن دیار گرد هم آمدند و نخست قرآن، سپس آن تفسیر را به طور کامل ترجمه کردند. از این ترجمه، بیش از ده نسخه در کتابخانههای دنیا موجود است و در تهران برای نخستین بار در سال (1339 ش) به صورت خوبی چاپ شده است. در نسخههای خطی، نخست متن قرآن کریم با شماره آیه، سپس ترجمه آن و بعد ترجمه تفسیر آمده است، ولی در نسخه چاپی، متن قرآن نیامده و تنها به ترجمه [1] مجله التوحید الاسلامی، سال دوم، شماره 9، ص 216. نیز ر. ک: عجائب الهند، تألیف «بزرگ شهریار» که تا سال 339 زنده بوده است. [2] سرخسی، المبسوط، ج 1، ص 37.
نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 144