تفسیر و مفسران - معرفت، محمدهادی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 102

اشیاء فراهم می‌سازد و بدون آن، هیچ عامل طبیعی نمی‌تواند در جهان هستی تأثیر بگذارد. مقصود از تداوم افاضه در عالم تکوین همین معناست. خدا می‌فرماید:
«وَ ما هُمْ بِضارِّینَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ» [1]. اگر اذن خداوند یعنی افاضه امکان تأثیر از جانب خدا نباشد امکان ندارد سحر آنان تأثیری بگذارد، چون عوامل تأثیر در عالم هستی متأثر از تأثیر ذات حق تعالی است؛ زیرا «لا مؤثّر فی الوجود إلّا اللّه» و جمله ممکنات در ذات خود نیازمندند و همان گونه که ممکنات ذاتا محتاج افاضه‌اند اثر آن‌ها در عالم طبیعت که نیز از ممکنات است محتاج افاضه است. «وَ الْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُجُ نَباتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ» [2]. یعنی گیاه با افاضه امکان تأثیر حاصل از جانب پروردگار می‌روید و به اصطلاح قرآن، این همان معنای «اذن» در تکوین است که از آیه مبارکه «وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللَّهُ» [3] استفاده می‌شود.
همچنین روش قرآن بر آن است که همه افعال را در عالم وجود به خدا نسبت دهد. خواه فاعل آن کار، فاعل ارادی چون انسان و حیوان باشد یا فاعل غیر ارادی چون خورشید و ماه؛ و این بدان جهت است که تنها مؤثر در تحقق افعال هر چه باشد اعمّ از اختیاری و غیر اختیاری، خداست. اوست که به عوامل مؤثر، توان اثر گذاری و توان تداوم آن را ارزانی داشته است. خداوند می‌فرماید: «وَ نُقَلِّبُ أَفْئِدَتَهُمْ وَ أَبْصارَهُمْ کَما لَمْ یُؤْمِنُوا بِهِ أَوَّلَ مَرَّةٍ» [4] یعنی کشش‌ها، میل‌ها و دیدگان آنان دگرگون شد و همان‌ها بودند که موجب این دگرگونی گردیدند. و نیز می‌فرماید: «خَتَمَ اللَّهُ عَلی قُلُوبِهِمْ وَ عَلی سَمْعِهِمْ وَ عَلی أَبْصارِهِمْ غِشاوَةٌ» [5]؛ زیرا «وَ قالُوا قُلُوبُنا غُلْفٌ بَلْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِکُفْرِهِمْ فَقَلِیلًا ما یُؤْمِنُونَ» [6]. در جای دیگر می‌فرماید:

[1] «و البته به کسی زیان رسان نبودند مگر به اذن الهی». بقره 2: 102.
[2] «و زمین پاک گیاهش به اذن پروردگارش می‌روید». اعراف 7: 58.
[3] انسان 76: 30.
[4] «و دل‌ها و دیدگانشان را [از قبول آن برمی‌گردانیم هم چنان که نخستین بار هم به آن ایمان نیاوردند».
انعام 6: 110.
[5] «خداوند بر دل‌های آنان و بر شنوایی ایشان مهر نهاده و بر دیدگانشان پرده‌ای است». بقره 2: 7.
[6] «و گفتند دل‌های ما در پوشش است [چنین نیست بلکه خداوند به سزای کفرشان لعنتشان کرده است، از این روی، اندکی، ایمان می‌آورند». بقره 2: 88.

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 102

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست