تفسیر و مفسران - معرفت، محمدهادی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 100

مادامی که آسمان و زمین پا بر جاست، در جریان است و هر گروهی که آیه‌ای را تلاوت می‌کنند، خود را مصداق آن می‌یابند، چه خیر باشد و چه شر» [1].
آری، علم به باطن قرآن یعنی قدرت برگرفتن مفهوم عام قابل انطباق بر موارد مشابه، ویژه راسخان در علم است و هر کس نمی‌تواند بر حسب دلالت ظاهر آیه، آن را بفهمد.
جان کلام اینکه تعبیرات قرآن دو گونه دلالت دارند: نخست اینکه وسیله تنزیل‌اند که عبارت است از آنچه از ظاهر تعبیر آیه به دست می‌آید، و دیگر وسیله تأویل‌اند که از باطن فحوای آیه به دست می‌آید؛ به گونه‌ای که مفهوم عام و تأویل قابل انطباق بر موارد مشابه در طول زمان، از درون آیه برگرفته شود؛ در نتیجه قرآن دارای دو دلالت ظاهری و باطنی است و به همین دلیل است که قرآن (از نظر کیفیت دلالت) بر دیگر سخنان امتیاز دارد.
مثلا آیات «انفاق» درباره دفاع از حریم اسلام نازل شده است؛ لذا انجام این واجب دینی بر مسلمانان لازم شد و آنان می‌بایست خودشان را برای این کار آماده کنند و زمینه انجام آن را فراهم آورند. از جمله این مقدمات، علاوه بر بذل جان، بذل مال بود. این، حکمی است که بر عموم مکلفان واجب است و هر کس باید به مقدار توانش برای عمل به آن اقدام کند و از ظاهر آیه همین امر فهمیده می‌شود. اما فقیه آگاه، معانی و مدلول‌های گسترده‌تری را کشف و استنباط می‌کند که همه ضروریات و نیازهای دولت عدل اسلامی را که برای احیای کلمة اللّه فی الارض به پا خاسته، شامل می‌شود؛ لذا واجب است که در راه تثبیت پایه‌های حکومت عدل اسلامی و استحکام مبانی آن از بذل مال دریغ نکند. لزوم پرداخت مالیات‌ها طبق مقررات نظام حاکم نیز از باطن فحوای آیه و به اصطلاح تأویل آن به دست می‌آید.
و نیز از آیه خمس غنایم، وجوب پرداخت خمس مطلق فایده‌ها و سودهای تجارت به دست می‌آید، چنان که امام صادق علیه السّلام با توجه به دلالت عمومی نهفته در «ما» ی موصوله در آیه و اطلاق لفظ غنیمت بر مطلق معنای فایده، این حکم را استنباط کردند. از این نمونه‌ها در قرآن کریم بسیار است که مؤید این حقیقت است

[1] تفسیر عیاشی، ج 1، ص 10، حدیث شماره 7.

نام کتاب : تفسیر و مفسران نویسنده : معرفت، محمدهادی جلد : 1 صفحه : 100

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست