ابن عقيل- حسن بن على‌

- بعنوان ابن ابى عقيل مذكور داشتيم.

ابن عقيل- عبد اللّه بن عقيل‌

- يا عبد اللّه بن عبد الرحمن بن عبد اللّه بن محمد بن محمد بن عقيل، شافعى قرشى هاشمى عقيلى همدانى مصرى آمدى، ملقّب به بهاء الدين، مكنّى به ابو محمد، معروف به ابن عقيل، از مشاهير ادبا و نحويّين قرن هشتم هجرت ميباشد كه از اولاد جناب عقيل بن ابيطالب برادر حضرت امير المؤمنين ع بوده و از تلامذه ابو حيّان و نظائر وى و از اساتيد سراج الدين بلقينى و امثال او ميباشد. با ابن هشام معروف صاحب مغنى اللّبيب معاصر، در نحو و فنون عربيّه بديگران مقدّم، بتصديق شمنى، نحوى‌تر از او در زير آسمان وجود ندارد. علاوه بر علوم عربيّه در فقه و اصول و تفسير و معانى و بيان و عروض و قرائت نيز مهارتى داشت، مدتى قاضى القضاة مصر و بسيار سخى و بامهابت و شهامت و عزت نفس بود، باكابر و ارباب ثروت اعتنا نكرده و با احترام تمام ميزيسته است و از تأليفات او است:

1- تفسير قرآن مجيد كه تا آخر سوره آل عمران است 2- الجامع النفيس فى الفروع (فقه) 3- شرح الفيه ابن مالك كه بهترين شروح الفيه و محل توجه اكابر بوده و بارها در برلين و بيروت و قاهره و غيره چاپ شده است 4- شرح تسهيل ابن مالك كه نامش المساعد و ناتمام است. وفات ابن عقيل بسال هفتصد و شصت و نهم هجرى قمرى در هفتاد و يك يا دو سالگى در مصر واقع شد و نزديكى امام شافعى دفن گرديد.

(ص 76 هب و 458 ت و 649 ج 1 س و غيره)

ابن عقيل- على بن محمد

- بن عقيل بغدادى حنبلى قارى نحوى، مكنّى به ابو الوفاء، از اكابر علماى حنبليّه ميباشد كه در فقه و اصول و كلام و ادبيّات و تصوف و علم خلاف و ديگر علوم متداوله وحيد عصر خود، در وعظ و خطابه نيز با طلاقت و قدرت بيان معروف بوده و از تأليفات او است:

1- الارشاد 2- الفنون يا كتاب الفنون كه بعلوم متنوعه بسيارى مشتمل، زياده بر چهار صد علم و فن را حاوى و هفتاد يا صد يا سيصد مجلد يا بيشتر ميباشد 3- الواضح در اصول فقه و سه مجلّد است و در پانصد و سيزدهم هجرت در هشتاد و دو سالگى درگذشت.

(كف و ص 766 ج 1 س و سطر 27 ص 458 ت)