وقت كه از فحول و داراى مصنّفات نافعه بسيارى هستند و شرح حال هريكى در محل مقتضى از اين كتاب نگارش يافته از تلامذه وى بوده‌اند.

ناگفته نماند آقاى سيد ميرزا على فرزند ارجمند صاحب ترجمه نيز از اكابر علماى عصر ما ميباشد، در پنج سالگى در خدمت والد معظّم خود بسامره رفت، از ميرزا محمد تقى شيرازى فوق و سيد محمد فشاركى سابق الذكر و ديگر اكابر تلامذه وى مراتب علميّه را متقن ساخت تا آنكه شايسته حوزه درس خود وى گرديد و در حدود بيست سالگى، اجتهاد او از طرف قرين الشّرف آن عالم ربّانى مورد تصديق شد و بعد از وفات او مشغول تدريس بود، در بعضى از اوقات خصوصى باز در درس ميرزا محمد تقى مذكور حاضر و اجتهاد او از طرف آخوند خراسانى و دو نفر استاد مذكورش نيز تصديق گرديد و آوازه او در بلاد شيعه منتشر و در رديف مراجع علميّه معدود و مرجع تقليد جمعى وافر از شيعه بود.

با آن‌همه تبحّرى كه در فقه و اصول و علم منقول داشته در كلام و حكمت و طب و تاريخ و فنون ادبيّه نيز متبحّر، تقوى و زهد و ورع و اخلاق كريمه و احتياطات او زايد بر وصف ميباشد. در سال هزار و سيصد و هفدهم عازم زيارت حضرت ثامن الائمّه ع شد، در بلاد ايران مورد تعظيم تمامى طبقات گرديد، مظفّر الدين شاه قاجار در بلده حضرت عبد العظيم با وى ملاقات كرد و در اثر علو همّت و شهامت هاشميّه كه داشته و از كسى دينارى قبول نميكرد تمامى تحف و هداياى شاه و صدر اعظم و ديگر طبقات را ردّ نمود، عزّت قناعت و شهامت نفس را بتمامى دنيا ترجيح ميداد. كتاب بيع المبهم از تأليفات او است و شب چهارشنبه هيجدهم ربيع الثانى هزار و سيصد و پنجاه و پنجم هجرى قمرى در شصت و هشت سالگى در نجف اشرف وفات يافت.

(ص 161 ج 1 عه و 193 ج 3 ذريعه و 252 هب و غيره)

ميرزاى قمى- ميرزا ابو القاسم بن حسن‌

- يا محمد بن حسن، گيلانىّ الاصل، قمىّ المسكن و المدفن، معروف به ميرزاى قمى و گاهى به فاضل قمى و محقق قمى ملقّب، از فحول و متبحّرين علماى اماميّه قرن سيزدهم هجرى‌