يزدى- ملا عبد اللّه‌

- بن شهاب الدين حسين يزدى شاه‌آبادى كه در محلّه شاه‌آباد نامى از شهر يزد سكونت داشت، لقبش نجم الدين بوده و گاهى خود را بعبارت نجم بن شهاب موسوم به عبد اللّه معرفى مينمايد. وى از فحول علماى اماميّه و متبحّرين فقهاى اثنى عشريّه ميباشد جامع معقول و منقول، حاوى فروع و اصول، علّامه وقت خود، مرجع استفاده اكابر، در علم و ورع و تقوى بى‌نظير بود. علاوه بر تبحّر معقولى كه مسلّم يگانه و بيگانه ميباشد تمهّر او در فقه نيز بحدّى بوده كه بالاستحقاق ميگفته است اگر بخواهم بتوفيق خداوندى تمامى مسائل آنرا با ادلّه و براهين عقليّه طورى واضح و روشن مينمايم كه ابدا جاى ردّ و مجال چون‌وچرا نمى‌ماند. ملا عبد اللّه با مقدّس اردبيلى سابق الذكر و نظائر وى معاصر و با ملا ميرزا جان باغنوى سابق الذكر نيز شريك درس بود، هردو، فنون علم معقول را از جمال الدين محمود تلميذ جلال الدين دوانى سابق الذكر خوانده‌اند، خودش نيز از اساتيد شيخ بهائى بوده و صاحب معالم و صاحب مدارك نيز معانى و بيان و منطق را از وى خوانده‌اند. بنوشته امل الآمل او نيز از ايشان درس خوانده يعنى ملا عبد اللّه نيز علوم شرعيّه را از ايشان در نجف خوانده است چنانچه گويند خواجه نصير طوسى شرعيّات را نزد علّامه حلّى خوانده در مقابل عقليّات خواندن علامه نزد خواجه كه از مسلّمات است. از تأليفات ملا عبد اللّه است:

1- التجارة الرابحة فى تفسير السورة و الفاتحة 2- حاشيه استبصار 3- حاشيه تهذيب المنطق بعربى كه بس معروف، بارها چاپ، از كتب درسى طلاب و به حاشيه ملا عبد اللّه معروف است و ظاهر بعضى آنكه ملا عبد اللّه دو فقره حاشيه عربى بتهذيب المنطق نوشته است يكى از آنها همين حاشيه معمولى درسى و يكى ديگر هم چاپ نشده و نسخه‌اش در كتابخانه رضويه موجود است 4- حاشيه تهذيب المنطق بعربى كه تنها حاشيه ضابطه اشكال اربعه آن كتاب است 5- حاشيه تهذيب المنطق بفارسى 6- حاشيه شرح شمسيه قطبى 7- حاشيه مختصر مطول 8- حاشيه مطول 9- الدرة السنية فى شرح الرسالة الالفية كه شرح الفيه شهيد است 10- شرح قواعد در فقه چنانچه سيد على خان مدنى در سلافة العصر بدو نسبت داده و بعضى احتمال داده‌اند كه شرح قواعد از ملا عبد اللّه يزدى نبوده و از معاصرش ملا عبد اللّه تسترى است و در نسبت،