و ديگر اجلّه شد، در كاظمين نيز در حوزه درس سيد حسن صدر، فقه و حديث و رجال و دراية را تكميل نمود، در اصول، حاضر حوزه شيخ مهدى خالصى صاحب حاشيه كفاية گرديد، باز بنجف مراجعت و علم كلام را از شيخ محمد جواد بلاغى و شيخ محمد اسمعيل محلاتى، رياضيّات را از شيخ ياسين عليشاه هندى و ميرزا محمود اهرى فراگرفت تا بسال هزار و سيصد و چهل و دويم هجرت بتهران رفت و محض استفاده از فرصت عرفان و علوم عقليّه را نيز در آن بلده از ميرزا مهدى آشتيانى معروف و ميرزا طاهر تنكابنى اخذ كرد، در رياضيّات حاضر حوزه ميرزا حيدر على نائينى و بعضى ديگر شد، بالجملة در ادوار زندگانى خود با فحول رجال و متخصّصين هرفنّى ملاقات نموده، از هرباغى گلى و از هرخرمنى سنبلى چيده و از هربلبلى نوائى شنيده و بمرام تحصيل مراتب علميّه، رياضات بيشمار و زحمات بسيارى را متحمل شده، رنجها كشيده و گنجها برده است و الان از چندين سال باين طرف، در قم مقيم و مرجع استفاده افاضل محصّلين ميباشد.

صاحب ترجمة، علاوه بر علوم مختلفه متداوله، در اوراد و اذكار و طلاسم و ادعيّه نيز خبير و از صاحبان انفاس قدسيّه مجاز و بالاتر از همه ابتلاى او بمراجعات مصر و سوريه و هند و جاوه و افريقا و غيرها ميباشد كه مرجع سئوالات متنوّعه علميّه و دينيّه از ديگر فرق مسلمين بلكه از علماى نصارى بوده و از بلاد بعيده پرسش‌هاى گوناگون بحضرتش ميفرستند و او را بعنوان نقيب الاشراف بايرانيان معرفى مينمايند و بجوابهاى متقن نايل ميگردند، از آن جمله سئوالات شيخ عبد السلام كردى شافعى و سئوالات فاضل متبحّر عيسى اسكندر لبنانى از مشاهير نويسندگان علماى نصارى است. علاوه بر مراتب علميّه، مساعى جميله عملى نيز در ترويج دين مقدس اسلامى بكار برده، با رؤساى اديان مختلفه نشسته و از عقائد ايشان اطّلاع بهم رسانده است، جمعى از يهود و نصارى در اثر تبليغات وى بشرف اسلام مشرّف و گروهى از بابيّه و صوفيّه و ديگر منتحلين اسلام باذعان عقائد حقّه جعفريّه مستبصر گرديده‌اند.

صاحب ترجمه علاقه قلبى را از تمامى زخارف دنيوى قطع كرده و فقط بجمع‌