الحجّة المنتظر مع كونه غائبا عن النّظر بين أظهر هذه الامّة المرحومة المنصورة بمثل هذه الصّورة:

سؤال پنجم: حضرت صاحب الأمر كه ميگويند حى و موجود است اختصاص بهمان تعيّن كه از نسل امام حسن عسكرى عليه السّلام و محمّد نام داشت دارد، يا اينكه معنى است كه عالم خالى از او نميماند و موجود است در ضمن أفراد على سبيل التّبادل، و مضايقه هم از آن نيست كه همان حقيقت واحده باشد كه بتعيّنات معدّدة متعيّن ميشود.

جواب تبيين اين مسأله متوقف است بر بيان معنى امامت و بر بيان لابديّت از آن؛ و در اين دو ركن حكما را اعتماد شديد است، و متكلّمين سنّى و عدلي و شيعىّ زيدى و إمامىّ در اين مسأله اشباع سخن نموده‌اند و همچنين ضرور است بيان عدم و تعيين آن، و بيان موضوع آن در خارج، و در اين مسأله بيان مذاهب اسلاميّه بالعرض مى‌شود زيرا كه قطب افتراق مسلمين مسأله امامت است، و سائر افتراقات كالمتفرع برآنست يا كالأسباب لها، چنانكه معلوم خواهد شد انشاء اللّه، إلى أن قال بعد إقامة البراهين القاطعة العقليّة من الإنيّة و اللّمية على وجوب وجود الحجج الطّاهرة فى هذه البريّة، و قيام الأقطاب الأرضيّة الّذين هم مظاهر صفات الربوبيّة بامور هذه الرّعيّة، و أهل شهود جميعا أقطاب حقيقيه امّت محمّديّة را منحصر در دوازده دانسته‌اند هرچند در تشخيص موضوع آن اختلاف نموده‌اند، و ابن حجر عسقلاني تصريح نموده با وجود تعصّب: كه قطب نميباشد مگر از اهل‌بيت: آمديم بر سر تعيين موضوع آن و طريق إثبات آن بر وجه كلّى بر سه نوع است؛ نوع أوّل طريق عامّه و آن نقل متّصل از اصحاب و حراست و در آن چند شهادت است.

أوّل شهادت جنّيان چنانچه خاكسار در كتاب مهاديوكه در لسان شرع ابو الجانّ است ديده است كه در جك دوربيا كه دور دوّم از ادوار أربعه است در هنگاميكه مهاديو از ذريّت گناه بتقريب كثرت گناه و امتناح از قبول امر بمعروف و نهى از منكر