مى‌شوند مسؤولى، ولى آنان نسبت به عمل تو مسؤول نيستند. بنابراين دنياى ايشان را با ضايع كردن آخرت خويش آباد نكن، زيرا مغبونترين مردم كسى است كه آخرت خويش را به دنياى ديگران بفروشد. سليمان پس از شنيدن اين سخنان گفت: اى اعرابى تو زبانت را گشودى كه از شمشيرت برنده‌تر بود! گفت: آرى يا امير المؤمنين، امّا اين سخن به نفع شما بود، نه به زيان شما.

نقل كرده‌اند كه ابو بكره بر معاويه وارد شد و گفت: اى معاويه بدان كه در هر روزى كه از عمر تو مى‌گذرد و در هر شبى كه بر تو فرا مى‌رسد، از دنيا جز دورى و از آخرت جز نزديكى بر تو افزوده نمى‌شود و به دنبال تو جوينده‌اى است كه از دست او خلاصى ندارى و نشانه‌اى براى تو قرار داده است كه از آن نمى‌گذرى و چقدر زود آن حد و نشان فرا مى‌رسد! و چه نزديك است كه آن جوينده به تو برسد! و همانا دنيايى كه ما در آن هستيم فانى و آخرتى كه سرانجام كار ما به سوى اوست باقى است اگر كار خير كرده باشيم پاداش خير و اگر شرّ باشد جزاى شرّ مى‌دهند.

اين چنين بوده است ورود دانشمندان بر پادشاهان مقصودم از دانشمندان علماى آخرت است، اما علماى دنيا وارد مى‌شوند تا به دلهاى سلاطين تقرّب يابند و آنها را به بى‌بندبارى رهنمون باشند و با لطايف الحيل راههاى گسترده‌اى را استنباط كنند كه با هدفهاى ايشان موافق باشد و اگر در مقام موعظه نظير ما سخنانى را بگويند هدفشان اصلاح نيست، بلكه جاه طلبى و كسب توجّه سلاطين است و در اين كار دو فريبكارى وجود دارد كه نادانان را فريب مى‌دهد: يكى آن كه وانمود مى‌كنند كه قصدشان از ورود بر سلاطين اصلاح ايشان با موعظه و نصيحت است، بلكه امر را بر خودشان مشتبه مى‌كنند و انگيزه ايشان ميل باطنى آنها به شهرت و تحصيل معرفت در نزد ايشان است و نشانه راستى در اصلاح طلبى آن است كه اگر همان موعظه را كس ديگرى از دانشمندان نظير ايشان عهده‌دار شد و مورد قبول افتاد و اثر صلاح و نيكى به وسيله او پديد آمد شايسته است كه بدان جهت او خوشحال شده باشند و شكر خدا را به جا آورند كه آن‌