نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 51
مي باشد ، بايد چنين تفسير شود که مبادي تصوري اصل استدلال
مزبور امکان ماهوي است ، نه امکان فقري ، و همچنين مفهوم موجود جامع بين
واجب و ممکن است ، نه حقيقت وجود ؛ ليکن همه عناوين ياد شده ، حکايت از
واقعيت هاي عيني دارند ؛ يعني بعد از فرض وجود اشيا يا شيئي در واقع ، بحث
مي شود که آن موجود واقعي يا واجب است يا به واجب مستند است ، نه آن که
موجود يا واجب است يا به واجب مستند است ، به نحو مشروط که اگر چيزي در
خارج موجود بود و واجب نبود ، حتماً به واجب استناد دارد ، چون در اين حال ،
چيزي در خارج اثبات نمي شود و رسالت فلسفه الهي به انجام نمي رسد ، زيرا
مهم ترين وظيفه فلسفه اثبات موجود عيني به نحو تنجيز است ؛ نه تعليق .
برهان وجودي « سنت آنسلم » ، همان طور که در متن کتاب آمده است ،
خلط بين حمل اولي ذاتي و حمل شايع صناعي است و چون يکي از وحدت هاي معتبر
در تناقض همان وحدت حمل است ، اگر عنوان « وجودي که بزرگ تر از آن نتوان
تصور کرد » ، در خارج موجود نباشد ، هيچ گاه تناقض لازم نمي آيد ، زيرا
چنين عنواني به حمل اولي بزرگ تر است و به حمل شايع بزرگ تر نيست ، و چون
سلب و ايجاب ، يک سنخ حمل نيست ، لذا تناقض نخواهد شد .
هرگز دليل موهوم آنسلم ، با مبناي وحدت عين و ذهن ، يا با مبناي
پذيرش مُثُل افلاطوني حل نمي شود ؛ با اين توجيه که در صورت نخست ، چون عين
و ذهن يکي است ، آن چه در ذهن تصور مي شود ، همان عين است ، زيرا نه چنين
مبنايي درست است و نه آنسلم به چنين انديشه ناصوابي مبتلاست ، و نه چنين
بنايي را مي توان بر آن مبناي متزلزل استوار نمود ، زيرا نقض هاي فراواني
دارد که تعدد واجب و تصور شريک يا شرکا براي او ، برخي از آن نقوض هستند .
توجيه بر اساس مبناي دوم به اين صورت است که چون تمثّل ذهني از خارج
نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 51