نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 223
ليکن شيوه صديقين محکم تر و شريف تر است .
در کتاب الهي نيز به راه هايي که غير صديقين مي پيمايند ، اشاره شده است : ( سنريهم آياتنا في الافاق و في أنفسهم حتّي يتبيّن لهم انّه الحق ) ، به طريقه صديقين نيز در عبارت ( أو لم يکف بربّک انّه علي کلّ شيء شهيد ) اشاره شده است .
صدر المتألهين ، پس از الحاق برهان امکان ماهوي به ديگر براهين ،
برهان ديگري را که خود آن را مصداقي براي شيوه صديقين مي نامد ، ارايه مي
کند . در برهاني که صدر المتألهين اقامه مي کند ، از ماهيت و امکان ماهوي و
اموري نظير حرکت يا حدوث استفاده نمي شود ، اين برهان به حقيقت وجود و
احکام مختص به آن نظر دارد و به اصول فلسفي چندي نظير اصالت ، بساطت و
تشکيک در وجود مبتني است .
پس از او برخي حکماي متأله براي کوتاه کردن برخي مقدمات آن کوشش
نمودند و حکيم سبزواري با استفاده از امکان فقري از مقدّمات برهان کاست[1]؛
ليکن علي رغم همه اين تلاش ها ، در هر يک از اين براهين از فقر و نياز
مراتب داني حقيقت مشککه هستي و از هستي فقيرانه وجودات امکاني بهره گرفته
مي شود و اين استعانت و کمک ، مانع ادراک مستقيم و بي واسطه واجب تعالي است
.
برهان صديقين ، آن گونه که آيه بر آن اشعار دارد ، بايد برهاني
باشد که اصلاً به غير واجب نداشته و در نتيجه بدون استعانت از اصول فلسفي
به عنوان اوّلين مسئله فلسفي مطرح شود .
در تاريخ انديشه و تفکر اسلامي ، بسياري از اهل معرفت به دنبال
تنظيم برهان با ويژگي فوق بوده اند و براهين مختلفي را بدين منظور اقامه
داشته اند ؛ حکيم متألّه