نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 215
محمول بالضميمه در مقابل محمول من صميمه يا خارج محمول است و
اين دو قسم ، همان گونه که بيان شد ، حاصل تقسيمي هستند که به لحاظ مصداق و
واقعيت خارجي مفاهيم و ماهيات انجام مي شود ، به همين دليل استدلال مزبور
عدم زيادت وجود را به حسب مفهوم ، ترکيبي نبودن قضايايي را که از حمل وجود
بر ديگر امور پديد مي آيند و به دنبال آن ، بي معنا بودن وجود محمولي را
نتيجه نمي دهد .
هستي از معاني و مفاهيم عامّه است و دلايلي که بر اشتراک معنوي
مفهوم وجود اقامه مي شود ، وحدت مفهومي آن را در همه حالات ، يعني اعم از
آن که مفاد کان ناقصه يا تامه باشد ، اثبات مي کند و استدلالي هم که کانت
براي نفي معناي محمولي آن اقامه کرده است ، تنها زيادت خارجي بر ماهيت و
مفاهيم را رد مي کند .
مفهوم هستي با صرف نظر از مباحثي نظير اصالت وجود يا ماهيت ، داراي
معناي مختص به خود است ؛ اين معنا با قطع نظر از مصداق يا راه هايي که
براي شناخت مصداق يا مصاديق آن وجود دارد ، به حمل اوّلي معنا و مفهوم خود
را داراست ، به همين دليل ، هرگاه بر خود يا موضوعي که مشتمل بر آن است ،
حمل شود ، قضيه اي تشکيل خواهد داد که در مدار همان حمل - يعني حمل اوّلي -
بالضرورة صادق خواهد بود و اين مقدار که در برهان آنسلم نيز از آن استفاده
شده است ، به شرحي که بيان شد ، علي رغم آن چه برخي متفکران مسلمان
پنداشته اند[1]، از اشکال سوم کانت مصون است و اشکالي که بر برهان آنسلم
وارد است ، از ناحيه خلطي است که از اين پس بين دو نوع حمل اوّلي ذاتي و
شايع صناعي در گفتار او واقع مي شود . بدين ترتيب ، ضرورتي که به لحاظ
مفهوم براي برترين کمال متصور يا براي مفهوم واجب الوجود و نظاير آن محقق
است و به مفهوم ذهني آن اختصاص دارد ، در اثر اشتباه مزبور به مصداق آن
نسبت مي دهد .
[1] مجموعه آثار شهيد مطهري ، ج 6 ، ص 992 ( اصول فلسفه و روش رئاليسم ) .
نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 215