نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 139
حصولي و بي فايده بودن آن نسبت به مبدأ و معاد و اصول ديني
دلالت نمي کند ، بلکه از شدت فايده و نهايت استحکام و خلل ناپذيري دانش
مفهومي در ارايه و شناخت خداوند و ساير اصول ديني حکايت مي کند ، زيرا در
اين صورت ، مفاد آيه اين خواهد بود که ذات احدي و وجود خداوند ، حقيقتي است
که تحقق آن بديهي و اولي است و دانش حصولي در بخش تصورات و تصديقات ، همان
گونه که پيش از اين گذشت ، به دو قسم بديهي و نظري تقسيم مي شود ، چنان که
بديهيات نيز ، برخي اوّلي و بعضي غير اوّلي هستند .
تصورات و تصديقات اوّلي تصورات و تصديقاتي هستند که قوام و دوام
ساير علوم و آگاهي هاي بشري به آن ها مستند است ؛ ليکن ارزش معرفتي آن ها
به معرفت و دانشي ديگر وابسته نيست و اين عدم وابستگي دليل نقصان و کاستي
آن ها نبوده ، بلکه بر ارزش علمي آن ها مي افزايد . اوّليات مفاهيم و
تصديقاتي هستند که انسان را از فهم يا اذعان به آن ها گريزي نيست و آدمي در
همه حال ، حتى در حالي که از اوّلي بودن و بداهت آن ها غافل بوده يا به
انکار آن ها مي پردازد ، از فهم تصوري يا اقرار تصديقي به آن ها کمک مي
گيرد .
علوم و دانش هاي اوّلي هرگز به آگاهي ها و دانش هاي پيش از خود
متکي نيستند و به همين دليل ، هيچ گاه از طريق ساير علوم ، تصور يا تصديق
نمي شوند ، بلکه هميشه به خود آشکار مي گردند ؛ ليکن اولي بودن جزء معناي
آن ها نبوده و از مفاهيمي است که از نظر به ذات آن ها دريافت مي شود ، لذا
مي تواند مورد غفلت يا انکار قرار گيرد ، چنان که اوّلي بودن آن ها را مي
توان تبيين نمود و تنبّه داد .
اصل واقعيت که حدّ فاصل سفسطه و واقع گرايي است ، چنان که پيش تر
گذشت ، امري است که آگاهي انسان نسبت به آن اوّلي است ، زيرا هرگز نمي توان
اين اصل را براي کسي که منکر آن باشد ، با استدلال اثبات کرد و کساني که
در پي
نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 139