فص 36

ان قوى روح الانسان تنقسم الى قسمين : قسم موكل بالعمل , و قسم موكل بالا دراك . و العمل ثلاثة أقسام : نشائى و حيوانى و انسانى . والادراك قسمان : حيوانى و انسانى .

ترجمه : قواى روح انسانى بر دو قسم منقسم است : قسمى موكل بر عمل است , و قسمى موكل بر ادراك . و آن قسم موكل بر عمل به سه قسم است : نشائى و حيوانى و انسانى . و آن قسم موكل بر ادراك بدو قسم است : حيوانى و انسانى .

بيان : اين فص در تقسيم قواى روح انسان به عامله و مدركه است , و مراد از قوه نشائى قوه نباتى است چنانكه در فص بعد بدان تصريح مى كند . و آن مهموز اللام است . در منتهى الارب گويد : نشأة بالفتح : آنچه راست بر آمده باشد از گياه و هنوز سطبر نگرديده و آفرينش , نشاءة بالمدمثله . نشأنشأ و نشأة بفتحهما و نشوء كدخول و نشاء كسحاب و نشاءة ككرامة : آفريد و زيست و گواليد و جوان گشت .

در بعضى از نسخ بجاى نشائى نباتى است . ولكن در آخر فص سى و هشتم تصريح مى كند كه( : و قوم يسمونها القوة النباتية) پس اصل همان نشائى است .

موكل بفتح كاف اسم مفعول از توكيل است وتعبيرى بسيار دلنشين است زيرا كه اين قواى در وجود انسان چون ملائكه موكلين در عالمند كه هر يك موكل براى كارى اند چنانكه در احاديث