فص 35

ان الانسان لمنقسم الى سر و علن . اما علنه فهذا الجسم المحسوس بأعضائه و أمشاجه و قد وقف الحس على ظاهره و دل التشريح على باطنه , و أما سره فقوى روحه .

ترجمه : انسان به سر و علن منقسم است : علن او همين جسم محسوس با اعضا و امشاج او است كه حس واقف بر بيرون اوست , و تشريح دال بر درون او . و سر او قواى روح اوست .

بيان : امشاج جمع مشيج است چون ايتام كه جمع يتيم است . و مشيج بمعنى آميخته است . انا خلقنا الانسان من نطفة امشاج نبتليه فجعلناه سميعا بصيرا ( هل اتى 3 ) . و ظاهرا مراد از امشاج اخلاط اربعه باشد كه اعضاء از آنها متولد ميشود چنانكه در شرح نفيس بدان تصريح شده است , و نيز چغمينى در اول فصل ثالث قانونچه در طب گويد : الاعضاء هى اجسام متولدة من اول مزاج الاخلاط كما أن الاخلاط اجسام متولدة من اول مزاج الاركان . و مرادش از اركان عناصر اربعة خاك و آب و هوا و آتش است . و اخلاط اربعة دم و صفرا و بلغم و سودا است .

اين فص در انقسام انسان به سر و علن است و تمهيد و توطئه براى چندين فص بعد كه در تشريح قواى روح انسان اند مى باشد .

و مطلب اين فص با فص سى و دوم كه گفت( : انت من جوهرين) يكى نيست زيرا كه در آنجا بيان دو جوهر خلق و امر بود كه انسان