درس 23 : وتد السماء و وتد الارض

چنانكه دائره نصف النهار هر يك از دائره معدل النهار و دائره افق را به تناصف تقاطع مى كند , دائره منطقة البروج را نيز بر دو نقطه متقابل تنصيف مى كند يكى را كه فوق الارض است عاشرو و تدالسماء , و ديگرى را رابع و وتدالارض گ ويند .

رابع و عاشر بدين سبب گويند كه هر گاه برج را از طالع به توالى شماره نمايند اين برج چهارم و آن برج دهم است . و وتد به معنى ميخ است كه فلك را يعنى مجموع كره عالم جسمانى را تشبيه به خيمه نموده اند كه به چهار ميخ طالع و سابع و عاشر و رابع قائم باشد .

اوتاد اربعه را در تسوية البيوت يعنى استخراج خانه هاى دوازده گانه كه آنرا زايچه و زايرجه نيز گويند و براى طالع سنه و مواليد و مانند آنها در احكام نجومى بكار دارند , اهميتى به سزا است . و به تعبير ملا عبدالعلى بيرجندى در شرح زيج الغ بيك : اين چهار خانه را اوتاد بجهت آن گويند كه مدار احكام بر اين چهار خانه است .

از ارباب لوح و قلم به نظم و نثر تعبير فلك به خيمه , و خيمه افلاك , و خيمه معلق , و خيمه نيلگون , و خيمه پيروزه گون , و خيمه فيروزه و نظائر آنها بسيار آمده است :

عارف سنائى غزنوى گويد :

ببين بارى كه هر ساعت ازين پيروزه گون خيمه *** چه بازيها برون آرد همى زين پير خوش سيما