نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 58
درس 20 : خط استواء ( دائره استواء , دائره استواء ارضى )
دائره عظيمه اى كه بر كره ارض در سطح معدل النهار حادث شود يعنى از آن مايل
نبود آن را خط استواء گويند .
و به عبارت ديگر : چون در اين فن مركز زمين مركز كره عالم جسمانى است پس هر
گاه فرض شود كه سطح دائره معدل النهار قاطع كره عالم جسمانى گردد , بر سطح محيط
زمين دائره عظيمه اى احداث كند كه آنرا خط استواء گويند .
خط استواء را دائره استواء و دائره استواى ارضى نيز گويند , در ازاى معدل
النهار كه آن را دائره استواى سماوى گويند . و لكن اشهر اسماى او در قديم و
حديث همان خط استواء است .
تذكره در درس پنجم گذشت كه شمس هميشه در سطح دائره منطقه البروج است و از
آن خارج نمى شود , و در درس دوازدهم دانسته شد كه به همين سبب هيچگاه شمس را
عرض نبود . غرض ما از اين تذكره اين است كه خط استواء با عظيمه معدل النهار
, مانند مدار شمس با عظيمه منطقة البروج است , از اين حيث كه آن دو در يك
سطح اند , و اين دو در يك سطح .
از بيان فوق دانسته مى شود كه غايت بعد شمس از خط استواء بقدر ميل كلى
خواهد
بود . پس اگر شمس در اول سرطان بوده باشد به قدر ميل كلى به سمت شمال معدل از
خط استواء دور بود , و اگر در اول جدى بوده باشد به همان مقدار به سمت جنوب
معدل .
و ان شئت قلت كه شمس در رأس السرطان و يا رأس الجدى به قدر ميل كلى
نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 58