درس 18 : افق حسى كه آنرا افق رؤيت و افق مرئى و شعاعى نيز گويند

دانسته شد كه دوائر صغار موازى افق حقيقى را مقنطرات گويند , آن مقنطراتى كه فوق الافق باشند آنها را مقنطرات ارتفاع , و آنچه را تحت الافق باشند مقنطرات انحطاط گويند .

اين كه گوييم : انسان , سطح كره ارض را به سبب بزرگى حجم آن , مستوى مى بيند , و چه بسا , از انسانهاى پيشين آن را به همين نظر ظاهرى , مستوى مى پنداشتند , تا بادله كرويت زمين , معلوم شده است كه سطح آن مستدير است نه مستوى . و بحثى در پيش است كه زمين كره تام نيست و به تقريب سطح آن مستدير است نه بتحقيق .

حال بدانكه آن مقنطره اى كه در طرف نيم ظاهر يعنى جانب سمت راس رائى , از نقطه زير قدم وى بر سطح ارض بگذرد كه لاجرم مماس سطح ارض خواهد بود , آن را افق حسى گويند . و تفاوت ميان آن و افق حقيقى به قدر نصف قطر ارض مى باشد .

افق حسى فلك را يعنى عالم جسمانى را به دو قسم مختلف سازد كه قسم اصغر آن جهت ظاهر باشد و فارق ميان ظاهر و خفى فلك نسبت به سطح ارض بود . و دو نقطه تقاطع او با معدل النهار را مشرق و مغرب حسى گويند , و با منطقة البروج را طالع و غارب حسى . و دو قطب آن همان سمت الرأس و سمت القدم است چنانكه در درس نخستين گفته آمد .

افق حسى را افق رؤيت و افق مرئى و شعاعى نيز گويند , و حسى و رؤيت