درس 64 : قوس تعديل النهار كوكب

بقوس سعه مشرق و قوس سعه مغرب آشنا شده ايم , و تعريف هر يك را چنانكه بايسته است دانسته ايم . اكنون وقت آن فرا رسيده است كه تعديل النهار كوكب را بدانيم :

در درس چهارم گفته ايم كه مدارات يومى را مدارات ميول نيز گويند , و آن دوائر صغارى موازى معدل اند كه از حركت نقطه هاى مفروضه مانند مراكز كواكب و غير آنها بحركت معدل النهار مرتسم مى شوند , و هر يك را مدار آن نقطه گويند كه از حركت آن مرتسم شده باشد . و از مدارات مركز كوكب آنچه فوق الارض باشد قوس النهار آن كوكب گويند , و آنچه تحت الافق باشد قوس الليل آن .

در حاشيه صفحه 73 زيج بهادرى تعديل النهار چنين تعريف شده است :

( تعديل النهار عبارت است از تفاضل نصف قوس النهار بلاد مايله , و نصف قوس النهار خط استواء) .

و در متن همان صفحه كه باب هفتم مقالت سوم آن زيج در معرفت تعديل النهار , و قوس النهار , و قوس الليل , و ساعات النهار , و ساعات الليل است مسائلى در اين امور آورده است كه برخى از آنها را باختصار كه اكنون ما را بكار مى آيد نقل مى كنيم :

([ در خط استواء تعديل النهار نبود , و قوس النهار هميشه نصف دور باشد , و در موضعى كه عرضش مساوى تمام ميل كلى بود غايت تعديل النهار كه تعديل دو