نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 318
درس 59 : نظم و نضد ثوابت و سيار
در درس 57 دانسته ايم كه فلك در نزد دانشمندان هيوى هر دائره و مدار كوكب
است , خواه دائره عظيمه و خواه صغيره , و خواه مدار كوكب ثابت و خواه سيار .
و در درس 58 دانسته ايم كه هر چند زمين را حركت وضعى و انتقالى است و او نيز
يكى از سيارات است , ولى در اعمال رصدى بايد آن را ساكن انگاريم آنگاه حركات
و سائر اوضاع كواكب را نسبت بدان تحصيل كنيم , و اين كلام مثل ابوريحان بيرونى
است كه خود استاد مختص در علم فلك و رياضيات عاليه است , و رساله اى
درباره اين كه آيا خورشيد به دور زمين حركت مى كند يا زمين بدور خورشيد ,
تصنيف كرده است ( ص 6 معرفى يك دانشمند و محقق برجسته ابوريحان بيرونى , كه
بمناسبت هزاره ابوريحان نوشته شده است ) .
اكنون در نظم و نضد ثوابت و سيارات , و تحصيل حركات آنها بر مبناى هيئت
مجسمه بحث مى كنيم : در درس پنجم گفته آمد كه ستارگان همه سيارند , جز اين كه
به نسبت برخى با برخى ديگر , سريع را سيار و بطيى ء را ثابت نامند . سيارات به
حسب مشهور عبارت اند از قمر و عطارد و زهره و شمس و مريخ و مشترى و زحل . و
نضد و ترتيب آنها هم در خارج در نظر مشهور به همين گونه است كه نوشته آمد , و
پارسى هر يك را در درس ياد شده دانسته ايم . اما مشهور چرا ترتيب آنها را
بصورت مذكور دانسته اند , دليل آن خواهد آمد .
شمس و قمر را با هم نيرين گويند , و تنها شمس را نير اعظم , و قمر را نير
اصغر خوانند , عطارد و زهره را كه زير شمس اند سفليين نامند , و مريخ و مشترى
و
نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 318